Financiën is niet bepaald de passie van verantwoordelijk minister Sigrid Kaag, constateert Constanteyn Roelofs. Haar hart ligt duidelijk meer bij Buitenlandse Zaken, specifiek het Midden-Oosten. Voor Kaag zijn in die regio ook belangrijke lessen te leren voor haar portefeuille. Zo brak in Syrië de ‘Arabische Lente’ uit na het terugschroeven van energiesubsidies.
Wekelijks verkent historicus Constanteyn Roelofs (1989) de tragikomische tegenstrijdigheden in economie en maatschappij.
Wie dezer dagen het nieuws in de financiële en monetaire wereld volgt, opent elke dag met samengeknepen billetjes de courant. Daarbij klinkt het verwijt dat het ministerie van Financiën momenteel wordt geleid door een minister die geen kennelijke interesse vertoont in haar vakgebied en de ministerspost meer als tijdelijk politiek moetje beschouwt, een opstapje naar de positie van eerste vrouwelijke premier van Nederland of secretaresse-generaal van de Verenigde Naties.
Inflatie bijna 20 procent, Kaag bezig met ‘niet duurzaam’ koffertje
Een minister die, terwijl de inflatie bijna 20 procent aantikt en de middenklasse wordt vermalen tussen de raderen van een steeds duurder leven en een onmogelijk belastingstelsel, begint over een nieuw koffertje omdat het oude houten exemplaar ‘niet duurzaam is’. Nu valt het niet te ontkennen dat het hart van Sigrid Kaag duidelijk bij Buitenlandse Zaken ligt, en dan specifiek in het Midden-Oosten, maar door haar als een dilettant weg te schrijven, doe je de bewindsvrouw toch tekort. Bovendien zijn er belangrijke lessen te leren uit het Midden-Oosten over hoe te handelen in financiële crises en de daaropvolgende episodes van maatschappelijke onrust.
Lees ook dit commentaar van Joris Heijn: Politiek maakt van prijsplafond een overvolle, dure kerstboom
Neem nu het onderwerp van de energiepolitiek. Ook Nederland gaat nu een plafond instellen en met geleend geld de energierekeningen van burgers subsidiëren, onder meer door schulden over te nemen van kwetsbare burgers. Dat is een bekende truc uit het Midden-Oosten, waar de regimes jarenlang met subsidies (en eigen olieputten) de brandstofprijzen laag hielden om zo maatschappelijke onrust te voorkomen.*
Onrust kan dubbel en dwars toeslaan bij terugschroeven subsidies
Het is een truc die tot op een zekere hoogte ook wel werkt, maar die het risico in zich draagt dat de maatschappelijke onrust dubbel en dwars toeslaat als de staat de subsidies niet meer kan betalen en moet terugschroeven.
Lees ook deze 46 tips: Zo bespaart u structureel op gas en elektriciteit
Terugschroeven van de brandstofsubsidies was een directe aanleiding voor het begin van de Syrische ‘Arabische Lente’ (wat klinkt die term nu ironisch, hè?) in 2011, maar ook ‘the straw that broke the camels back’ volgens het gezaghebbende Engelse buitenlandinstituut Chatham House bij het uitbreken van de oorlog in Jemen in 2014. Iran, Egypte en Tunesië, waar je ook kijkt, onrust volgt als men in eenmaal terecht komt in de verslavende cyclus van subsidies: cadeautjes worden al snel een onvervreemdbaar recht. Dat zou Sigrid Kaag met al haar ervaring als beleidsexpert in de MENA-regio (Midden-Oosten en Noord-Afrika) toch moeten weten.
Geld van subsidies snel als onvervreemdbaar recht gezien
We moeten dus ernstig voorzichtig zijn met dergelijke energiesubsidies en we moeten ons afvragen of we niet eerder naar belastingverlagingen of gedragsaanpassingen moeten kijken. Ook op andere beleidsterreinen wordt wel erg vaak de eurobrandspuit getrokken door dit kabinet om groeiende maatschappelijke kloven te dichten, met vaak maar marginale verbeteringen omdat het geld wel erg vaak leidt tot efficiëntieverlies en verspilling – maar ook al weer heel snel als onvervreemdbaar recht wordt gezien.
* We maken trouwens ook de klassieke Arabisch fout door als koninkrijkje onze eigen natuurlijke hulpbronnen te verkopen op goedkope langetermijncontracten en dan zelf tegen wereldmarktprijzen gas te moeten inkopen, maar dat eventjes geheel terzijde.