Hoewel veel mensen op terreinen als sport en spel rationeel blijven en eenmaal verliezen evenredig zullen zien aan eenmaal winnen, handelen ze vaak anders als ze beleggen en hun eigen vermogen beheren. Met Nobelprijzen bekroond onderzoek wijst uit dat mensen op financieel gebied verschillende waarde hechten aan winst en verlies; aan verlies wordt veel zwaarder getild dan evenredige winst op prijs wordt gesteld.
De psychologen Daniel Kahneman en Amos Tversky wonnen in 1979 de Nobelprijs met hun prospect theory waarin deze neiging wordt verklaard als kortzichtige verliesaversie.[i] Bij Fisher Investments Nederland zijn we van mening dat uit dit concept cruciale lessen kunnen worden getrokken, die verklaren waarom veel beleggers in tijden van stress de weg kwijt raken.
Kortzichtige risico-aversie is een cognitieve vooringenomenheid of gedragsneiging – eigenlijk een denkfout die kan leiden tot ogenschijnlijk irrationele beslissingen. Kahneman and Tversky publiceerden hun ontdekking in een baanbrekende studie met de titel “Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk” Daarin analyseerden ze hoe mensen beslissingen nemen aan de hand van spellen zoals weddenschappen, gokken en loterijen, zogenaamde “prospects”.
Zo verzochten ze de deelnemers om te kiezen tussen:
- A) 100% kans om 3.000 dollar te verliezen of
- B) 80% kans om 4.000 dollar te verliezen en 20% kans om niets te verliezen.
Vervolgens kregen ze de keuze tussen:
- A) 100% kans om 3.000 dollar te krijgen of
- B) 80% kans om 4.000 dollar te krijgen en 20% kans om niets te krijgen.
Ter verduidelijking: in Israël, waar dit onderzoek werd verricht, bedroeg het gemiddelde jaarsalaris destijds 3.000 dollar.[ii] Wat wij tegenwoordig hoge maar toch geen enorme bedragen vinden, kwam op de deelnemers over als het verdienen of mislopen van een heel jaarinkomen of meer; dat lijkt ons van essentieel belang om te begrijpen hoe de deelnemers ermee omgingen. In het eerste scenario koos 92% van de respondenten voor B – ook al was er een hoog risico op nog meer verlies dan het zekere verlies bij keuze A. In het tweede scenario verkozen de deelnemers de 100% zekerheid van 3.000 dollar boven het vrij kleine risico om niets te winnen – ook al was de bijzonder waarschijnlijke winst groter dan het gegarandeerde bedrag.[iii]
De resultaten tonen twee dingen aan. Ten eerste beoordeelden de deelnemers 3.000 dollar winst anders dan 3.000 dollar verlies, ook al was de inzet even hoog en konden de bedragen in kwestie iemands leven veranderen. Ten tweede hadden de deelnemers zo’n hekel aan verlies dat ze bereid waren meer geld op het spel te zetten om daarmee een kleine kans te maken verlies volledig te vermijden. De onderzoekers maakten daaruit op dat mensen op financieel gebied veel afkeriger zijn van verlies dan dat ze winst op prijs stellen.
Dit klinkt misschien als een wat abstract concept. De ervaring leert ons echter dat dit in het ware leven een rol speelt, vooral wanneer de markten volatiel zijn. Markten kennen natuurlijk altijd wel wat schommelingen – opwaarts en neerwaarts. Maar wat verschilt, is hoe de mensen daarop reageren. Zoals blijkt uit het onderzoek van Kahneman en Tversky, doen dalingen veel meer pijn dan dat stijgingen vreugde opwekken.
Als er negatieve volatiliteit toeslaat, kunnen mensen uit emotionele pijn over de terugval geneigd zijn actie te ondernemen – ze willen de ellende van verdere dalingen vermijden, en dus nemen ze het risico te verkopen. Op korte termijn kan dit goed voelen, maar beleggers die voor de financiering van hun doelen en behoeften aangewezen zijn op een typisch aandelenrendement kunnen er zwaar door in de problemen komen. Marktvolatiliteit neemt niet altijd dezelfde vorm en omvang aan, maar volgens ons is het meestal geen signaal om actie te ondernemen.
- Dip: Een dip of dipje is een daling van minder dan 10% in periodes van doorgaans stijgende koersen ofwel bullmarkten.
- Correctie: Een door sentiment veroorzaakte terugval van circa 10% tot 20% die om welke reden dan ook of zelfs zonder reden kan voorkomen tijdens een bullmarkt.
- Bearmarkt: Een langdurige, door fundamentals aangejaagde daling op de aandelenmarkt van 20% of meer.
Wij menen dat het in uw voordeel kan zijn om uw aandelenblootstelling te verminderen als u een bearmarkt voelt aankomen – het helpt u de daling deels te ontlopen en u kunt later weer instappen bij lagere koersen. We vinden echter ook dat u uw beslissing op een rationele, vooruitkijkende analyse moet baseren, en niet alleen op een recente terugval.
Bij correcties of dipjes is de daling niet te wijten aan de fundamentals; ze zijn zo gauw voorbij als ze begonnen zijn. We kennen niemand die succesvol op zulke kortstondige schommelingen is blijven inspelen; als u het toch probeert, kan dat u wel eens duur komen te staan. Een recent voorbeeld is de correctie van eind 2018. Tussen 3 oktober 2018 en het dieptepunt van kerstmis zakten de aandelenmarkten wereldwijd met -16,6% weg.[iv] Voor iemand met kortzichtige verliesaversie leken de aandelenmarkten voorbestemd om te blijven dalen, waardoor het zinvol leek om aandelen van de hand te doen. Maar de daling was van korte duur en aandelen veerden weer op. Drie maanden na het dieptepunt noteerden de beurzen wereldwijd 17,7% hoger.[v] Een jaar later overtroffen ze de hoogtepunten van vóór de correctie ruimschoots en trokken ze deze stijgende lijn door. Degenen die verkocht hadden uit vrees voor verder verlies zagen dit herstel en het positieve rendement dat daarna aanhield aan hun neus voorbijgaan – zij hadden hun verlies juist vastgepind. Dat misgelopen rendement staat bekend als opportuniteitskosten en kan, als daar nog belastingen en transactiekosten bijkomen, bijzonder nadelig uitpakken voor wie een typisch aandelenrendement nodig heeft.
Om de valkuil “kortzichtige verliesaversie” te vermijden moet u zich niet van de wijs laten brengen. Het is zaak dat u zich op de lange termijn richt en uw financiële doelen (en het rendement dat u daarvoor misschien moet behalen) voor ogen houdt. Daarom moeten beleggers in langetermijngroei volgens ons niet meteen reageren als de onvermijdelijke periodes van beursvolatiliteit aanbreken. Denk erom dat volatiliteit op de beurs niet hoeft uit te draaien op verlies voor u als u uw verlies niet vastpint door te verkopen. Houd u dus liever afzijdig. Gun uzelf een adempauze op de beurs en laat de teleurstelling over de daling gewoon wegebben. Vraag u daarna af waarom u verkopen zo verleidelijk vindt, als dat nog het geval is. Maak de afweging of uw motieven emotioneel of logisch van aard zijn. Ga met een kritische blik na of ze niet indruisen tegen uw beleggingsdoelen. Een handige manier om dat te doen is u af te vragen: En als ik het nou eens mis heb?
Voor het positieve langetermijnrendement van aandelen moet u volgens ons de kortetermijnvolatiliteit op de koop toenemen.[vi] Aandelen bewegen niet in een rechte lijn – zelfs in bullmarkten is zigzaggen de regel. Als u zich bewust bent van de natuurlijke neigingen van mensen, kan dat u helpen om beter voorbereid te zijn op het onverwachte en zult u niet zo gauw dure fouten begaan in tijden van stress op de beurs.
Volg ons op social media voor de laatste marktontwikkelingen en updates van Fisher Investments Nederland:
Fisher Investments Nederland is de handelsnaam die wordt gebruikt door de vestiging van Fisher Investments Luxembourg, Sàrl in Nederland (“Fisher Investments Nederland”). Fisher Investments Nederland is geregistreerd in het handelsregister van de Nederlandse Kamer van Koophandel met het ondernemingsnummer 75045486. Als de Nederlandse tak van Fisher Investments Luxembourg, Sàrl, staat Fisher Investments Nederland onder het toezicht van de Commission de Surveillance du Secteur Financier (“CSSF”) en is geregistreerd bij de Nederlandse Autoriteit Financiële markten.
Dit document bevat de algemene visie van Fisher Investments Nederland en Fisher Investments Europe en dient niet te worden beschouwd als persoonlijk beleggings- of belastingadvies of als een afspiegeling van de prestaties van cliënten. Er wordt niet gegarandeerd dat Fisher Investments Nederland of Fisher Investments Europe deze visie zullen handhaven. Deze kan immers veranderen op grond van nieuwe informatie, analyses of heroverweging. Niets in dit document is als aanbeveling of prognose van marktomstandigheden bedoeld. Het is eerder bedoeld om een standpunt weer te geven. De huidige en toekomstige markten kunnen sterk afwijken van de hier geschetste markten. Bovendien worden geen garanties gegeven met betrekking tot de nauwkeurigheid van eventuele aannames gemaakt in illustraties in dit document. Beleggen op de financiële markten brengt een risico van verlies met zich mee en er is geen garantie dat het belegde kapitaal geheel of gedeeltelijk terugbetaald zal worden. Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor toekomstige rendementen en geven daar geen betrouwbare indicatie van. De waarde en opbrengst van de beleggingen volgen de schommelingen van de wereldwijde aandelenmarkten en van de internationale wisselkoersen.
[i]“Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk”, Daniel Kahneman en Amos Tversky, Econometrica, 47(2): 263-291. Maart 1979
[ii] Ibid.
[iii] Ibid.
[iv] Bron: FactSet, per 11/8/2021. Rendement van de MSCI World Index, nettodividenden inbegrepen, 3/10/2018 – 25/12/2018.
[v] Ibid. 25/12/2018 – 25/3/2019.
[vi] Ibid, per 6/8/2021. Gebaseerd op het rendement van de MSCI World-index met nettodividenden, 31/3/1970 – 31/12/2020.
