De miljardenorder van de nieuwe generatie Walrus-onderzeeërs kan van Nederland een internationale tech-hub voor de onderzeebootindustrie maken. Als het Duitse thyssenkrupp Marine Systems de aanbesteding in de wacht sleept, komen er de komende decennia 2000 banen bij in marinestad Den Helder.
Als het aan industrieel concern thyssenkrupp Marine Systems ligt, wordt Nederland een internationale hub voor kennis van onderzeeboottechnologie. De Duitse onderzeebotenbouwer dingt mee naar de miljardenaanbesteding van vier nieuwe onderzeeboten van het ministerie van Defensie. Mocht het Duitse technologieconcern de aanbesteding toegewezen krijgen, dan wil het niet alleen de afbouw van de onderzeeër in de marinestad laten plaatsvinden, maar ook een verregaande internationale samenwerking aangaan. Het marine- en offshoreknooppunt kan dan een Europese hub voor onderzeeërtechnologie worden.
De nieuwste generatie onderzeeër is flexibel inzetbaar
Met de aanbesteding van 3,5 miljard euro moeten de vier zogenoemde Walrus-onderzeeërs na 35 jaar dienst worden vervangen door vier geavanceerde hightech-onderzeeërs. Het is een van de grootste investeringen van defensieapparatuur deze eeuw. De onderzeeërs moeten niet alleen voorzien zijn van de nieuwste technologie, ze moeten ook in staat zijn om zich met de snel voltrekkende digitalisering en robotisering in de marine-industrie mee te ontwikkelen. Volgens vice-president sales Holger Isbrecht (52) van thyssenkrupp Marine Systems, neemt het belang van onderzeeërs in de wereld snel toe. Zo verwacht hij dat onderzeeërs in de toekomst naast militaire missies ook steeds vaker worden ingezet voor de beveiliging van cruciale handelsroutes en voor surveillance. “De onderzeeboot van de toekomst is een steeds flexibelere eenheid. Onderzeeërs moeten naadloos kunnen samenwerken met andere eenheden, zoals met onderwaterdrones en met elektronische wapensystemen. Dat vraagt om ultramoderne en toekomstgerichte, duurzame communicatietechnologieën.”
Onderzeeërs die nu worden opgeleverd, moeten niet alleen voorzien zijn van technologie die up-to-date is, ook moeten de vaartuigen nu al klaar zijn om toekomstige technologieën te kunnen toevoegen. Het mee-ontwikkelen met de stand van de onderzeeboottechnologie is cruciaal voor de levensduur. Een voorbeeld daarvan is het vermogen om samen te werken met drones. Dochterbedrijf ATLAS ELEKTRONIK ontwikkelt bijvoorbeeld torpedo’s en drones voor gebruik in combinatie met onderzeeërs.
Ook bestaan er al kleine onbemande onderzeeërs voor het in kaart brengen en inspecteren van onbekende gebieden. In de toekomst zullen zwermen robotische vaartuigjes collectief onder de zeespiegel kunnen worden ingezet. Die zwermen zullen sensorische intelligentie gebruiken. De onderzeeër van de toekomst zal van die zwermtechnologie gebruik maken, legt Isbrecht uit. “We delen onze kennis van marinetechnologie graag met onze lokale partners. Daar wordt iedereen beter van. Ook lopen we voorop in internationale samenwerking – met name met overheden. Niet voor niets is 70 procent van de niet-nucleaire onderzeebootvloot van de NAVO door ons gebouwd, veelal in het betreffende land zelf.”
Nederland als Europees maritiem zakencentrum
De ervaring van thyssenkrupp Marine Systems met internationale partners biedt ook kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Het Duitse bedrijf heeft al aangekondigd kennis uit te gaan wisselen met Nederlandse bedrijven, met de kennisinstituten zoals TNO en MARIN en met de luchtvaartkennisinstelling NLR. Zo wil het bedrijf de samenwerking tussen de overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten tot bloei laten komen. Submarine Valley moet ook impact hebben op de internationale relatie met de NAVO-partners waarvoor thyssenkrupp werkt, die het bedrijf de ‘Europese Onderzeebootfamilie’ noemt. Nederland zou met Noorwegen en Duitsland, die kiezen voor een duurzaam model onderzeeër van de HDW-klasse 212CD, kunnen samenwerken. Volgens Isbrecht kan de internationale samenwerking voor Nederland leiden tot kostenbesparingen, logistieke schaalvoordelen en tot gezamenlijke trainingen van de bemanningen van de onderzeeërs.
De lokale deskundigheid uitbouwen
De afgelopen zestig jaar leverde thyssenkrupp Marine Systems meer dan 160 onderzeeërs aan 20 marines, waarvan er 50 in samenwerking met de aanbestedende landen lokaal werden gebouwd. Met de constructie op locatie komt er niet alleen een bouwplaats die direct werk verschaft aan 500 werknemers, er komt ook veel deskundigheid beschikbaar. Indien het de tender wint, wil thyssenkrupp Marine Systems het Arsenaal van de Marine in Den Helder ontwikkelen tot een zogenaamd Center for Submarine Sustainment and Innovation. Isbrecht: “We zijn druk bezig om de Koninklijke Nederlandse Marine maximaal te kunnen ondersteunen.” In de kennis-hub, die Isbrecht ook wel Submarine Valley noemt, komen die Duitse en Nederlandse operationele en technische kennis en expertise samen. Het Duitse thyssenkrupp Marine Systems deelt zijn eigen expertise met medewerkers van de Nederlandse defensie technologische en industriële basis (NLDTIB). In het kielzog ontstaat een ecosysteem waarin nog eens 1.500 arbeidsplaatsen beschikbaar komen. Deze lokale werkgelegenheid moet een periode van minstens 30 jaar beslaan, want de hub moet ook in de jaren na de oplevering de onderzeeboten aan de stand van de technologie kunnen optimaliseren.
Toekomstgerichte, duurzame diepzeehightech
De drie belangrijkste trends in de onderzeeboottechnologie zijn onbemande onderzeeërs, stealthtechnologie en energiezuinige batterijsystemen. TNO raamde in 2017 dat onbemande onderzeeërs in 2030 de bemande onderzeeboten nog niet volledig kunnen vervangen. Wel zullen onbemande onderzeeërs door hun voortdurende beschikbaarheid de vloot kunnen versterken en ondersteunen. Met stealthtechnologie kunnen onderzeeërs onzichtbaar voor radarsystemen voortbewegen. Dit is nu al cruciaal voor de inzet van onderzeeboten. Het geluidsniveau dat onderzeeërs voortbrengen kan tot een minimum worden teruggebracht, door gebruik te maken van zogenoemde ‘double elastic mounting’ – een manier van dubbel, met elastisch materiaal geïsoleerde bevestiging van componenten. Ook zet thyssenkrupp Marine Systems in op de ontwikkeling van energiezuinige, digitaal autonome en niet te hacken onderzeeërs. Softwareontwikkelaars van het bedrijf werken verspreid over Europa aan geavanceerde autonome technologie voor onbemande maritieme systemen. Hardware-ontwikkelaars ontwikkelen nieuwe fysieke capaciteiten voor de vaartuigen, zoals een optimale energievoorziening. Isbrecht geeft aan dat het bedrijf zich laat inspireren door de ruimtevaartindustrie, die steeds kleinere, maar steeds krachtiger satellieten ontwikkelt. Hij wijst ook op kleine robots die veilige, centrale communicatie tussen al of niet bemande communicatieknooppunten mogelijk maken. “De onderzeeër van de toekomst is zelf een flexibel knooppunt in een wendbaar communicatienetwerk. Deze technische innovaties zullen nieuwe tactieken en strategieën in het leven roepen. Zo bereiden we ons voor op de toekomst van oorlogvoering.”