De Belgische premier Bart De Wever slaagde erin het Vlaams Belang te neutraliseren en een stabiele coalitie te creëren. Laat Nederlandse partijen daar lessen uit trekken voor de campagne en komende formatie, stelt auteur en parlementair lobbyist Marcelo Mooren.
Op de valreep voor de Nederlandse verkiezingstijd was de Belgische premier en partijleider van de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) Bart De Wever in Nederland voor de jaarlijkse HJ Schoo-lezing van EW. Daarin, en in de bredere N-VA-inzet, schuilen veel adviezen voor Nederlandse partijen.
De N-VA is al jaren een stabiele kracht in de Vlaamse en Belgische politiek. Het is de partij enerzijds gelukt om de Vlaamse populisten van het Vlaams Belang de pas af te snijden. Anderzijds bood ze een alternatief voor establishment-partijen die jarenlang onvoldoende in de gaten hadden waar de onvrede zat, en hoe ze daar mee om moesten gaan.
Oorzaken van het populisme: zekerheden onder druk
We hebben de afgelopen twee decennia een opkomst van het populisme gezien. Er zijn altijd populisten geweest, maar zelden succesvol. Waarom zijn ze dat nu wel? Er zijn drie trends die momenteel ongelukkig samenvallen, waardoor populisme meer voedingsbodem heeft.
Ten eerste een verlies aan bestaanszekerheid. Dat omvat naast welvaart ook basiszaken als de beschikbaarheid van woningen en een vaste baan in plaats van flexcontracten.
Ten tweede het verlies aan culturele zekerheden, primair door migratie. Variërend van culturele veranderingen in wijken tot het gebruik van ‘gewoon’ Nederlands in onderwijs of horeca.
Als derde het verlies van een betrouwbare overheid: kun je als burger op de overheid rekenen voor basisbehoeften en bescherming, voor die zaken die eigenlijk alleen de overheid beheerst?
De combinatie van deze drie zekerheden is wezenlijk voor vertrouwen in de maatschappij. En de aantasting hiervan raakt sommige groepen die hier kwetsbaar voor zijn meer dan andere.
Geen loze beloften, wel praktische oplossingen
Wat deed de N-VA goed als het gaat over bovenstaande drieslag? Anders dan gevestigde partijen gaf de N-VA niet af op de zorgen van burgers of beschuldigde hen van onfrisse dingen. De partij keek naar de aard van de zorgen en kwam met realistische oplossingen, anders dan wilde beloften van populisten.
Zeer belangrijk daarbij was het migratiedossier. Net als de Deense sociaal-democraten heeft de N-VA een harde, maar realistische koers.
De Denen zijn daar al een stuk verder in. Zoals in beginsel enkel tijdelijke verblijfsvergunningen, een grotere financiële bijdrage van asielaanvragers, sobere opvang en veel strengere eisen bij naturalisatie. Met als gevolg een scherp dalend aantal (asiel-)migranten tot slechts 864 goedgekeurde asielaanvragen in 2024, en het (mede daardoor) volkomen marginaliseren van de Deense populisten.
De N-VA luisterde én leverde
Het is geen wonder dat De Wever en de Deense premier Mette Frederiksen goed contact onderhouden. Het wensenlijstje van de N-VA bevat veel van dezelfde punten. Gaat het Bart De Wever lukken om het Belgische migratiebeleid nog verder de kant op te krijgen van het Deense model?
Verder is de N-VA goed lokaal geworteld. In zijn lange tijd als burgemeester van Antwerpen (twaalf jaar), wist De Wever op diverse onderwerpen bestuurlijk te leveren (‘zeker van de overheid’).
Zo loste hij de historisch grote schuldenlast van de stad op, gaf de haven een forse impuls en maakte van Antwerpen een van de veiligere grote steden. Leveren, eigenlijk op elk dossier, wekt het vertrouwen dat overheid en politiek er voor de burger zijn, wat niet altijd en overal het geval is.
Een en ander heeft extra effect doordat Bart De Wever een begenadigd spreker is voor wie visie niet iets is om mee naar de oogarts te gaan, maar een route waarlangs je problemen oplost.
Migratiebeperking en welvaartsbevordering
Dit alles zagen we terug in de EW-lezing. Op drie ‘domeinen’ zijn volgens De Wevers speech stappen nodig om ons ‘van de afgrond naar de top’ te brengen. Twee hiervan corresponderen frappant genoeg geheel met de hierboven beschreven drieslag van zekerheden. En de derde deels.
‘Eerst en vooral’ had hij het over migratiebeperking (‘zeker van je cultuur’).
Ten tweede sprak hij over welvaartsbevordering, door verbetering van de interne markt in Europa (‘zeker van het bestaan’).
Tot slot wees hij op het belang van strategische autonomie van Europa, met betrekking tot grondstoffen, defensie en andere zaken (‘zeker van de overheid’).
Nederlandse politiek aan zet
Er is de afgelopen paar jaar in Nederland veel gepubliceerd over wat er aan populisme te doen valt. Die publicaties variëren van het antwoord zien in een campagnetruc tot inhoudelijke oplossingen.
Maar Bart De Wever, en de Deense sociaal-democraten vóór hem, bewijzen in de praktijk wat deze boeken betogen. Dus laat partijen ook vooral naar hen kijken. De Deense sociaal-democraten kunnen dan als voorbeeld dienen voor de progressieve kant van het spectrum. Met name D66 lijkt met migratie ook die kant op te gaan.
Voor de centrum-rechtse kant van het spectrum kan N-VA als inspiratie dienen. Welke partij, of partijen, kunnen in Nederland die rol vervullen? En dan vooral voor de komende Nederlandse formatie qua inhoud.
Om de onrust te beëindigen, en daarmee polarisering en populisme, moet het volgende kabinet inhoudelijk werk maken van het herstel van de drie zekerheden. België is, en Denemarken al langer, op de goede weg. Nu Nederland nog.
Marcelo Mooren is een Haagse lobbyist en auteur van Vaste Grond, nieuw houvast als alternatief voor populisme.