Terwijl het bier rijkelijk vloeit op de verkiezingsavond van JA21, zetten Joost Eerdmans en Ingrid Coenradie de knop al om, ziet Jort Oosting op de bijeenkomst van de partij: ‘Vanavond hebben we een feestje verdiend, maar morgen gaan we keihard aan de slag!’
Het is kort na negenen als de eerste exitpoll op het grote scherm in de Haagse Grote Kerk verschijnt. De zaal barst voor de eerste keer los als het resultaat van GroenLinks-PvdA op het scherm verschijnt: vijf zetels verlies. ‘Eén ding weten we zeker, geen kabinet Timmermans!’ joelt iemand in het publiek.
De stemming wordt nog beter als de presentator van de NOS het woord JA21 en negen zetels in één zin benoemt. Mensen springen elkaar in de armen. ‘Hier hebben we echt heel lang aan gewerkt. Ik ben trots op onze club,’ zegt Harry Omlo, Statenlid in Drenthe.
Partijoprichters Joost Eerdmans en Annabel Nanninga verschijnen breed lachend op het podium na het zien van de tweede exitpoll: ‘Vrienden! We hebben de absolute hoofdprijs!’
Voorafgaand aan die eerste exitpoll is de stemming opgetogen. Er wordt gefrituurde kip geserveerd, veel mensen drinken rode wijn. ‘We gaan gewoon een heel goed resultaat neerzetten. Joost zat met één zetel in de Kamer, dus alles wat we daarbij krijgen is winst,’ zegt bestuurslid bij JONG21, Sven Rovers.
De vlucht omhoog
In aanloop naar de verkiezingen heerste er binnen de partij al vooral voorzichtig optimisme.
De val van het kabinet-Schoof over asielmigratie, een thema waar JA21 zich al jaren mee profileert, was een buitenkans. De partij noteerde een bescheiden stijging in de peilingen. Ze vond echt de vlucht omhoog toen de populaire oud-staatssecretaris Ingrid Coenradie (Justitie en Veiligheid, PVV) overstapte.
De partij bereikte op een hoogtepunt zelfs 14 zetels in de Peilingwijzer. Dat is het niet geworden. ‘Op een rare manier ben je dan toch een beetje teleurgesteld, maar dat is onterecht. We hebben het beste resultaat van alle partijen geboekt,’ zegt lid van het eerste uur Alex van den Brand.
Het ‘realistisch rechtse’ alternatief?
Met de wind in de rug schuift JA21 op in de richting van het niveau van traditionele bestuurderspartijen als CDA en GroenLinks-PvdA.
Eerdmans presenteerde zich als het ‘realistische rechtse alternatief’ voor VVD- en PVV-stemmers. Zijn boodschap klinkt vertrouwd: strijd tegen asielmigratie en een te logge overheid.
‘Het was een fantastische campagne,’ zegt Harry Omlo. ‘Joost schuwde de controversiële onderwerpen niet. Dat maakt hem zo goed.’
Een van die onderwerpen is volgens Omlo de gasboring in Groningen. Tijdens het slotdebat pakten Rob Jetten (D66) en Eddy van Hijum (NSC) Eerdmans daar hard over aan. JA21 wil opnieuw gas winnen in het kwetsbare gebied. Jetten beschuldigt Eerdmans dat hij ‘het vertrouwen van de Groningers doorboort’.
Floor van Scherpenzeel, nummer 17 op de lijst, staat volledig achter die keuze. ‘Ik ben als Groninger blij dat we de mensen duidelijk hebben kunnen maken wat we precies bedoelen. We gaan echt niet morgen boren naar gas.’
Rommelen in de doorrekening
Ook de doorrekening van het verkiezingsprogramma leverde gedoe op. Nieuwsuur onthulde dat de plannen die JA21 had ingeleverd bij het Centraal Planbureau (CPB) niet overeenkwamen met wat er in het programma stond.
Zo beloofde de partij de winstbelasting te verlagen, maar leverde ze bij het CPB juist een verhoging van 2 procent in. Ook bleef de vliegtaks bestaan, terwijl JA21 die officieel wilde schrappen.
Van Scherpenzeel tempert de kritiek. ‘Als je beter naar die doorrekeningen kijkt, dan doet elke partij dat.’
De nieuwe bestuurderspartij
Ondanks de hobbels bleef Eerdmans in de campagne overeind in zijn zelfverklaarde rol als nuchtere tegenhanger van Wilders (PVV) en Yeşilgöz (VVD). Zijn boodschap bleef eenvoudig: stevig rechts, maar fatsoenlijk.
Dat besturen, daar moet Simon Ceulemans, Kamerlid in spe, op deze avond niet aan denken. ‘Dat zijn zaken voor morgen. Laten we eerst genieten van de uitslag.’
Eerdmans laat in zijn speech weten er klaar te voor zijn: ‘Morgenochtend melden wij ons en gaan we aan de slag voor Nederland. JA21 wil gaan regeren.’
Michel van Eck, nummer 10 op de lijst, heeft het volgens de exitpolls net niet gered. Dat is niet te merken aan zijn stemming. ‘Weet je, politiek is soms net als voetbal. Je hoeft niet altijd te scoren om je team te zien winnen.’