De PVV leek maandenlang onverslaanbaar in de peilingen, maar verliest in de exitpoll de koppositie aan D66. De partij van Geert Wilders raakt twaalf zetels kwijt ten opzichte van 2023. Waar ging het mis voor de PVV?
De campagne van Wilders was een moeizame. Allereerst vanwege de zorgen die Wilders had over zijn veiligheid. Daarom deed hij niet mee aan de eerste debatten begin oktober van Radio 1 en RTL Nieuws. Daarna bleef Wilders kiezen voor de luwte. Interviews in dagbladen en tijdschriften deed hij niet en veel televisieprogramma’s zegde hij af.
Zo kam het dat oud-bewindspersonen van de PVV aanvankelijk zichtbaarder waren dan Wilders. Oud-zorgminister Fleur Agema schoof graag aan bij Pauw & De Wit waar ook ex-asielminister Marjolein Faber eenmalig verscheen na de publicatie van haar boek Mij krijgen ze niet klein.
Dat boek zorgde voor een relletje nog voor de campagne op gang was gekomen. Faber beschreef gesprekken uit de ministerraad, maar uiteindelijk volgde er geen aangifte tegen haar.
De campagne van de PVV begon laat
Wilders zelf was pas twaalf dagen voor de stembusgang te zien aan de talkshowtafel van Vandaag Inside. Daar werd onderstreept dat de PVV bij deze verkiezingen een moeizamere positie had dan bij eerdere. De partij was de grootste partij in het kabinet-Schoof en had voor het eerst ministers geleverd.
Faber werd het symbool van de zwakke bewindspersonen die de PVV in het kabinet-Schoof leverde. Wilders moest haar bij Vandaag Inside en latere debatten keer op keer verdedigen.
In het SBS-debat op 22 oktober vatte CDA-leider Henri Bontenbal het samen: ‘Ze heeft haar werk niet gedaan.’ Wilders verdedigde haar en zei haar opnieuw te overwegen als de PVV weer ministers moest leveren. Ze had zich in Wilders woorden ‘niet gediskwalificeerd’. Het publiek van SBS kon het lachen niet inhouden.
Wilders continu in de verdediging
Twee dagen voor de stembusgang werd Wilders opnieuw in het defensief gedrukt. Tegen twee PVV-Kamerleden, Patrick Crijns en Michael Boon, werd aangifte gedaan door GroenLinks-PvdA. De Volkskrant ontdekte dat de twee, die opnieuw kandidaat-Kamerlid waren, plaatjes van Frans Timmermans hadden gemaakt met kunstmatige intelligentie en die hadden gedeeld in een Facebook-groep. Daardoor kreeg Timmermans doodsbedreigingen.
Wilders bood zijn excuses ervoor aan, maar koos daarna de aanval bij het EenVandaag-debat. Volgens de PVV-leider had Timmermans excuses moeten aanbieden voor een poster van The Rights Forum met de tekst ‘zij kozen voor genocide’ en een afbeelding van onder anderen Wilders. GroenLinks-PvdA-lijstduwer Hedy d’Ancona en oud-PvdA-minister Jan Pronk zitten in de raad van advies van The Rights Forum.
Daarin was te zien dat de aanval altijd Wilders’ kracht was in een campagne. Maar juist bij deze verkiezingen moest hij vaker de verdediging zoeken dan hem lief was.