Een kolkende zaal vol VVD’ers in het Haagse Hiltonhotel barstte in gejuich uit om de meevallende voorlopige uitkomst bij de verkiezingen, ziet Carla Joosten. De liberalen verliezen volgens de exitpolls slechts één zetel: van 24 naar 23. Ook het grote verlies van GroenLinks-PvdA werd met applaus begroet.
‘Dilan, Dilan, Dilan,’ begroetten de VVD’ers hun partijleider. Yesilgöz was al net zo opgelucht als de partijgangers. ‘De VVD staat fier overeind,’ zei de VVD-leider, die op de tonen van I’m Still Standing van Elton John naar het podium liep.
Ze dankte alle vrijwilligers die zich afgelopen weken hadden ingespannen om het VVD-verlies binnen de perken te houden. ‘Twee jaar geleden kon ik niet blijven voor een feestje, maar wij gaan vanavond feesten.’
De opluchting is groot dat ‘Dilan zich heeft hervonden’ of dat ‘Dilan zich heeft herpakt’ na de bar slechte zomer. ‘Haar comeback was fenomenaal. Zeker toen de CPB-doorrekening een onderwerp werd. Dat is voor de VVD altijd goed. Leuk wat partijen allemaal willen, maar waar ga je het van betalen?’ zegt voormalig wethouder in Den Haag en Amsterdam Frits Huffnagel (57).
Hij is het eens met de uitsluiting van de PVV als regeringspartner en ziet liever ook geen coalitie met GroenLinks-PvdA. Die partij is volgens hem te links om mee te regeren. ‘Kijk maar naar hoe ze tegen Gaza aankeken.’
Blijdschap dat de PVV van het toneel is
Dat asiel nog altijd een thema is, begrijpt hij. ‘Elke Nederlander vindt waarschijnlijk dat je echte vluchtelingen moet opvangen. Maar we hebben azc’s waar homo’s zich niet veilig voelen door andere asielzoekers. Die laatsten moet je onmiddellijk uit de procedure gooien en uitzetten. Dat gebeurt niet en leidt tot veel verontwaardiging.’
Volgens JOVD-voorman Friso van Gruijthuijsen (24) bewijst de uitslag dat met liberale waarden een goed resultaat kan worden geboekt ‘zonder achter populistische moties’ aan te lopen. De VVD moet zich nu vanaf dag één gaan bezinnen voor welk Nederland de partij staat. ‘En de JOVD zal daarin ook zijn rol pakken.’
Europarlementariër Anouk van Brug (33) is blij dat de PVV van het regeringstoneel af is. ‘Ik was nooit een voorstander van regeren met die partij, maar ik hoop ook dat we niet over links moeten. Een coalitie van VVD, CDA, D66 en JA21 zou goed zijn.’
Centrumrechts kabinet zonder PVV
Chris Groeneveld (69) – met een dasspeld van de politie – miste in de campagne het thema veiligheid. ‘Terwijl dat toch het thema was van Dilan als minister.’ Zelf was hij chef van het landelijke team bestrijding kinderporno en kindersekstoerisme.
De VVD’ers bijeen in Den Haag willen het hoofdstuk met de PVV vergeten en gaan regeren met CDA, D66 en JA21.
De partij die de afgelopen 25 jaar de machtige rol van het oude CDA had mogen overnemen, leek op een historische nederlaag af te stevenen, maar het verlies van de VVD van Dilan Yeşilgöz bleef uiteindelijk beperkt.
Douwe Bob-rel
De VVD haalde in 2023 nog 24 zetels en begon begin 2024 te dalen in de peilingen. De partij kroop dat jaar enigszins omhoog om in de zomer een forse duikeling te maken als gevolg van de Douwe Bob-rel. Yeşilgöz had de zanger op X van Jodenhaat beticht, terwijl hij nog had gezongen op de Holocaust-herdenking.
De VVD en haar leider liepen er grote schade door op. Yeşilgöz kreeg het ene na het andere onderzoek om de oren waaruit haar geringe populariteit, ook in de eigen partij, bleek. De peilingen waren onverbiddelijk. De VVD bleef dalen en dreigde zelfs naar op twaalf zetels uit te komen, een bijna historisch dieptepunt voor de in 1948 opgerichte partij.
De fanatieke twitteraar Yeşilgöz met felle boodschappen à la Geert Wilders (PVV) ging bedachtzamer optreden, zoals ze had gedaan als minister van Justitie en Veiligheid in het kabinet-Rutte IV. Langzaam was daar haar oude imago van vastberaden politicus die zich als minister focuste op de aanpak van de georganiseerde criminaliteit.
Yesilgöz toonde vechtlust
De in Turkije geboren knokker gaf niet op. Gaandeweg de campagne viel ze op door haar vechtlust. Haar interventies in debatten werden scherper. Maar het duurde lang voordat de peilingen haar weer beter gezind waren.
Tot overmaat van ramp groeide D66-leider Rob Jetten in zijn rol waardoor volgens Ipsos I&O vlak voor de verkiezingen 15 procent van de VVD-kiezers overwoog op D66 te stemmen. Liefst 35 procent overwoog zelfs CDA. CDA-kiezers die VVD overwogen, zeiden te twijfelen aan het leiderschap van Yeşilgöz.
Maar de VVD had ook een sterke concurrent op rechts. JA21, dat in 2023 maar één zetel haalde, deed het verrassend goed. De VVD liep begin deze week nog het gevaar 23 procent te verliezen aan JA21 en 14 procent aan de PVV.
Met 23 zetels kan Yesilgöz verder als leider
Met 23 zetels kan de VVD-leider vermoedelijk het vege lijf redden en kan ze verder als leider van de VVD. Het ‘probleem Yeşilgöz’ evolueerde in de dappere onvermoeibare strijder Yeşilgöz. Een metamorfose met ook een uiterlijk aspect: van volumineus kapsel tot bijeen gebonden haar.
Maar inhoudelijk viel vooral de consequente wijze van uitsluiten van GroenLinks-PvdA op. Rechtse politici die linkse concurrenten uitsluiten, waren er altijd al. Katholieke leider Wiel Nolens stelde reeds in 1921 de ‘doctrine van de uiterste noodzaak’ op: zijn partij zou alleen onder zeer strikte voorwaarden met de sociaal-democraten samenwerken,’ schreef historicus Alexander van Kessel nog deze week in Het Historisch Nieuwsblad.
‘In de decennia daarna bleven partijen om strategische redenen tijdens hun campagnes al laten weten met wie zij wel en niet wilden samenwerken. Na een periode van brede-basiskabinetten sloot VVD-leider Pieter Oud in 1959 samenwerking met de PvdA uit. Dit werd tot diep in de jaren zeventig volgehouden.’