Het schrijven van een ‘uitnodigend stuk’ door Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal (CDA) nadert de eindfase. Wanneer hun aanzet tot een regeerprogramma af is, komen andere partijen in beeld. Zit de VVD daar bij, of is links eerst aan de beurt?
Bij GroenLinks-PvdA was het na de pijnlijke verkiezingsnederlaag snel duidelijk. Een vingertje opsteken om mee te regeren, heeft geen zin. Andere partijen zouden de linkse partij alleen maar uitlachen. Wie vijf zetels verliest, heeft niet het recht om zich aan de formatietafel te wurmen.
Een deel van de buitenwereld denkt daar anders over, net als enkele GroenLinks-PvdA’ers die op afstand van de Haagse fractie staan. Neem senator Paul Rosenmöller, die bij WNL op Zondag het ‘on-Nederlands’ noemde dat de VVD zijn partij had uitgesloten. Liever ziet hij zijn partij gewoon meedoen. ‘Laten we het over de inhoud hebben. Wellicht komen we dan bij elkaar, wellicht niet.’
VVD-blokkade houdt stand
De blokkade van de VVD tegen GroenLinks-PvdA houdt voorlopig stand. VVD-leider Dilan Yeşilgöz ziet niets in samenwerking met de linkse fusiepartij. De druk op Yeşilgöz binnen de VVD om haar verkiezingsbelofte te breken, is ook nog lang niet groot genoeg.
GroenLinks-PvdA houdt zijn kruit nog even droog. Laat Jetten en Bontenbal hun stuk maar schrijven, is de teneur.
Meedoen? In de fractie lopen de meningen uiteen. De een weet dat met meedoen altijd meer kan worden bereikt dan nog vier jaar oppositie. De ander vreest voor al te pijnlijke concessies op linkse thema’s zoals klimaat, asielbeleid en het betalen van de defensie-uitgaven.
Bontenbal en Jetten mogen nerd uithangen
Over dat soort vragen wordt nu ook gesproken, maar nog niet met GroenLinks-PvdA. D66’er Rob Jetten en CDA’er Henri Bontenbal mogen de nerd uithangen, zien ingewijden. Die twee leggen met liefde zo’n grote politieke puzzel, vandaar dat ze allebei nog weleens de bijnaam ‘nerd’ krijgen.
Nu werken die nerds onder leiding van informateur Sybrand Buma (CDA) aan een ‘uitnodigend stuk’, zoals Bontenbal het woensdagmiddag 26 november noemde. Ze zouden al bijna in de afrondende fase zitten.
Vrees voor lekken van het stuk in de formatie
De grote vraag is hoe de formatie daarna verder zal gaan. Informateur Buma is er nog niet over uit of het epistel openbaar wordt voordat andere partijen aan tafel schuiven, of dat die andere partijen het stuk pas aan de formatietafel ter inzage krijgen.
Buma wil waarschijnlijk volgende week met andere partijen spreken, zodat hij op dinsdag 9 december een gedegen advies kan uitbrengen.
Voordeel van het stuk vrijgeven, is dat de twee partijen zelf de regie voeren over hoe het naar buiten komt. De vrees is groot dat het stuk wordt gelekt als het geacht wordt geheim te blijven. De formatie begon al rommelig met het lekken van de appjes van Hans Wijers (D66), die daarom vertrok als informateur.
Open eindjes in stuk Jetten en Bontenbal
Het belang van het stuk wordt de ene keer groot gemaakt, de andere keer juist gebagatelliseerd. Buma zei dat D66 en CDA het eens zijn over ‘pijnlijke keuzes’, maar in het ‘nerdakkoord’ van Bontenbal en Jetten zal ook veel niet staan.
De twee schrijven weliswaar over de grote thema’s wonen, stikstof, economie, migratie en veiligheid, maar ook wat betreft die onderwerpen blijven er open eindjes, kondigde Buma aan. ‘Er wordt wel heel veel níet ingezet met de zin: dit moeten wij nu niet met z’n tweeën bespreken,’ zei Buma woensdag.
Wie mag formeren met Jetten en Bontenbal?
Zo blijft de belangrijkste vraag wie er na afronding van het stuk mag aanschuiven. Bij GroenLinks-PvdA verwachten ze genoeg aanknopingspunten te zien. De gedachte is dat een samensmelting van de verkiezingsprogramma’s van D66 en CDA dichter bij de linkse fusiepartij ligt dan bij de VVD.
Zo wordt zelfs een minderheidsvariant van de D66, CDA en GroenLinks-PvdA niet uitgesloten, als de formatie helemaal zou dreigen te stranden.
Dat is onwaarschijnlijk. De liberalen willen niet nog langer aan de zijlijn staan. Het is geen geheim dat de VVD nu al met D66 en CDA wilde onderhandelen over het stuk dat die laatste twee schrijven. Maar daar hadden Jetten en Bontenbal geen zin in. Die twee vinden dat de VVD de formatie alleen maar oprekt, door de blokkade tegen GroenLinks-PvdA vol te houden.
Een levensvatbare richting
Dus moet hun stuk overtuigend genoeg zijn om op inhoud zowel de liberalen als de linkse fusiepartij aan tafel te krijgen. Slaagt hun verhaal daar niet in, dan staat informateur Buma voor een lastige taak.
Hoe moet het straks verder met de formatie? In Buma’s eindadvies op 9 december moet hij een richting aangeven. Maar dat moet wel een richting zijn die levensvatbaar is. Niemand heeft zin om terug naar start te gaan.