De feiten: CDA positioneert Bontenbal als premier
De duimen gingen omhoog, de omhelzingen waren hartelijk, het geloof bleek zaterdag 6 september terug bij het CDA. Op het verkiezingscongres in het Rotterdamse World Trade Center werd de opmars van de partij tastbaar. De christen-democraten zien in partijleider Henri Bontenbal de volgende premier.
De sfeer is totaal anders dan bij de vorige verkiezingen. Twee jaar geleden was het de vraag of het CDA zichzelf niet beter moest opheffen. De partij stond op een handvol zetels in de peilingen. De van het CDA afgesplitste nieuwkomers NSC en BBB overvleugelden de christen-democraten. Maar dit jaar zijn de rollen omgedraaid.
Bontenbal wil hypotheekrenteaftrek op de schop
‘We moeten orde op zaken stellen en ruimte geven aan de samenleving,’ sprak Bontenbal in zijn speech als lijsttrekker. Hij omschreef het CDA als antwoord op de chaos van de afgelopen twee jaar in Den Haag.
De partij wil ongemakkelijke keuzes niet uit de weg gaan, zoals het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek en het instellen van een ‘vrijheidsbijdrage’, een extra belasting om de defensie-uitgaven te bekostigen. Bontenbal hekelde de discussie over of hij links of rechts is. ‘Het CDA vaart zijn eigen, autonome koers.’
Balkenende positioneert Bontenbal als nieuwe CDA-premier
Jan Peter Balkenende, van 2002 tot 2010 de laatste CDA-premier, verzorgde de introductie van Bontenbal, die hij adopteerde als politieke schoonzoon en toekomstig premier. Balkenende vergeleek de sfeer in het land met 2002, ‘toen er ook veel gebeurde’.
Volgens Balkenende verlangen Nederlanders weer naar fatsoenlijke politiek. Hij noemde het ‘fenomenaal’ hoe Bontenbal in twee jaar tijd het CDA uit het slop trok.
Eind aan tocht door de woestijn
De goede sfeer in de partij was ook ’s ochtends zichtbaar op het congres. De discussies over wijzigingen van het partijprogramma waren tam. In felle woordenwisselingen heeft niemand zin. De wolf leverde meer strijd op dan stikstof.
In zo’n zaaltje waar de programmawijzigingen werden besproken, schoof ook voormalig EO-presentator Tijs van den Brink aan. Hij staat voor het CDA op plaats 11. Bij de rij voor de koffie wilden veel CDA’ers met hem op de foto.
Patricia Oostendarp (44) zat in dezelfde zaal. Zij kwam vanuit de Achterhoek naar Rotterdam voor het congres. Ze werd in 2021 lid van de partij en zag die veranderen.
‘Er wordt meer gedaan met de regio’s die het CDA rijk is. Leden staan weer centraal, dat is anders dan vroeger. Toen was de partij veel meer top-down.’ Dat merkte zij ook aan de manier waarop het programma werd geschreven. ‘Constant zijn leden betrokken bij het schrijfproces.’
Een partijprominent ziet dat het CDA een tocht door de woestijn maakte, die nu al ten einde komt. ‘In de Bijbel duurde de tocht veertig jaar, Bontenbal bewijst dat het ook in twee jaar kan.’ De partij voelt zich als herboren.
EW’s visie: CDA is favoriete opponent van links tot rechts
Door Victor Pak, redacteur PolitiekMet de goede positie in de peilingen, wordt het CDA de favoriete tegenstander van veel partijen. Links en rechts klinkt er kritiek op de christen-democraten. GroenLinks-PvdA vindt het programma te rechts, de VVD te links. Dit biedt het CDA een fijne uitgangspositie: alle ogen zijn op de partij gericht.
Het partijprogramma nodigt die kritiek ook uit. Zo kondigt het CDA bezuinigingen aan op de zorg aan, maar de omvang daarvan wordt pas duidelijk bij de doorrekening van het Centraal Planbureau op 10 oktober.
En de partij wil weliswaar dat de hypotheekrenteaftrek op de schop gaat en is bereid te lenen om de defensie-uitgaven te bekostigen, maar verder mijdt ze harde keuzes en schippert ze tussen linkse en rechtse standpunten.
Zo blijft de AOW ongemoeid bij de partij. Terwijl de Studiegroep Begrotingsruimte, een verzameling topambtenaren, adviseerde daar juist op te bezuinigen. Daarmee wordt de belofte dat het CDA doet wat nodig is, niet helemaal vervuld.
Verdere verdieping: Bontenbal is kracht én zwakte van CDA
De opmars van het CDA in de peilingen is vooral toe te schrijven aan Henri Bontenbal: liefst tweederde van de kiezers die voornemens zijn op het CDA te stemmen, zegt dat te willen doen vanwege de lijsttrekker. Dat blijkt uit een peiling van Ipsos I&O.
Bij geen andere partij is dat aandeel zo hoog. Ook geven kiezers hem een 6,3 als cijfer, waarmee hij de hoogste waardering heeft van alle lijsttrekkers.
Bontenbal ook een risico voor CDA
Binnen het CDA wordt dat ook als risico gezien. Voor Bontenbal is er deze campagne weinig ruimte voor een fout. Een deuk in zijn populariteit kan de partij veel zetels kosten.
Anderzijds wijzen CDA’ers erop dat Bontenbal nog relatief onbekend is. Slechts 70 procent van de kiezers kent hem. De lijsttrekkers van de grote partijen zijn veel bekender. Zo kent 85 procent van de kiezers GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans, terwijl 92 procent PVV-voorman Geert Wilders kent.
Rechts vindt Bontenbal te links
Intussen richten rechtse partijen hun peilen op Bontenbal. In talkshow Vandaag Inside zei demissionair minister van Economische Zaken Vincent Karremans (VVD): ‘Henri is een linkse CDA’er. Die gaat over links.’ En: ‘Het enige wat we van het CDA weten, is dat ze 15.000 keer fatsoen roepen in elke derde zin.’
In Het Financieele Dagblad sprak JA21-lijsttrekker Joost Eerdmans soortgelijke woorden. ‘Bontenbal lijkt zich uiteindelijk toch meer thuis te voelen op links dan op rechts. Hij zoekt naar haakjes om tegen strengere asielwetten te stemmen en heeft geen bezwaar tegen eurobonds.’