De feiten: Raad van State negatief over controversieel amendement over illegaliteit
De Raad van State heeft geconstateerd dat het wetgevingsproces rond de strafbaarstelling van illegaliteit onzorgvuldig is verlopen. Demissionair justitieminister David van Weel (VVD) moet nu met een goed reparatievoorstel komen.
Advies als voorwaarde voor NSC en SGP
Pal voor het reces glipte het er vanwege afwezigheid van tegenstemmers door: een amendement van PVV-Kamerlid Marina Vondeling op de Asielnoodmaatregelenwet. Daarmee zou het illegaal worden om zonder verblijfsrecht in Nederland te zijn.
Niet alleen de illegaal verblijvende immigrant, ook personen of organisaties die hulp bieden aan ongedocumenteerden, zouden als de geamendeerde wet wordt aangenomen strafbaar zijn.
Daar schrokken NSC en SGP van. Zij zijn voorstanders van het oorspronkelijke wetsvoorstel, maar tegenstanders van het amendement. Het CDA, in de Eerste Kamer cruciaal voor een meerderheid, stemde tegen de aangepaste wet.
Zouden organisaties die kopjes soep uitdelen of onderdak verlenen aan daklozen, zoals het Leger des Heils, straks strafbaar zijn? Het werd ondanks verhitte debatten en vragen aan minister Van Weel niet duidelijk.
Daarom stemden SGP en NSC in met de wet, mits de Raad van State een advies zou geven over de interpretatie van het ‘illegalenamendement’. Dat advies ligt er nu.
Geen straf op humanitaire hulp
De Raad van State constateert dat het wetgevingsproces dat tot de strafbaarstelling heeft geleid, onzorgvuldig is verlopen. Hulpverleners die illegalen bijstaan, kunnen — als de wet ongewijzigd door de Eerste Kamer komt — worden veroordeeld voor medeplichtigheid aan of zelfs het medeplegen van een strafbaar feit. Op dat laatste staat een hogere straf.
De Raad van State suggereert onder meer invoering van een strafuitsluitingsgrond voor mensen die humanitaire hulp bieden. Van Weel lijkt te kiezen voor deze optie.
Hij wil de wet aanpassen en opnemen dat de algemene bepalingen over de strafbaarheid van medeplegen en medeplichtigheid die voor elk misdrijf gelden, voor de strafbaarheid van illegaliteit niet gelden.
Wie zegt wat over het strafbaar stellen van hulp aan illegalen?
Bron: Tweede Kamer, Raad van State, NPO Radio 1- ‘Ook bij beperkte vormen van hulp, zoals het geven van een kop soep, kan al sprake zijn van medeplichtigheid,’ schrijft de Raad van State.
- ‘Ik wil een duidelijke grens trekken, zodat procedures over grensgevallen worden voorkomen. Dit draagt bij aan de rechtszekerheid en past bij de verwachting dat het bij die hulp in de regel zal gaan om situaties waarin de betrokkenen uit menselijkheid of humanitaire motieven hebben gehandeld,’ schrijft minister Van Weel in een Kamerbrief.
- ‘Wij hebben steeds gezegd dat wij bereid waren om de asielnoodmaatregelenwet te steunen. Dat blijft staan. Als dit adequaat wordt gerepareerd, steunen wij die wet,’ zegt CDA-leider Henri Bontenbal bij radioprogramma Sven op 1 (NPO Radio 1).
EW’s visie: Als strafbaarstelling in de wet blijft staan, regel het dan degelijk
Door: Maria Bouwman, redacteur Onze overheidEr zijn drie mogelijkheden om strafbaarstelling van hulp aan illegalen te voorkomen, concluderen de experts van de Raad van State.
De eerste is het integraal schrappen van de strafbaarstelling van illegaliteit. Dit is de meest zekere manier om te voorkomen dat het ‘kopje soep’ tot straf leidt. Maar dit is voor minister Van Weel geen optie.
En dat terwijl de effecten niet zijn onderzocht of getoetst, door het rommelige wetgevingstraject. Zo waarschuwt de politie voor een toename van zowel daderschap als slachtofferschap van criminaliteit bij strafbaarstelling van illegaliteit.
Twee opties volgens Raad van State
Als de strafbaarstelling niet wordt geschrapt, blijven er volgens de Raad van State twee opties over. De eerste is om van illegaliteit een overtreding te maken in plaats van een misdrijf.
Medeplichtigheid aan een overtreding is niet strafbaar, dus zo blijft een groot deel van de hulpverleners buiten schot. Maar het daadwerkelijk medeplegen van een overtreding is wél strafbaar.
De tweede optie is een expliciete strafuitsluitingsgrond voor ‘humanitaire hulp’. Minister Van Weel lijkt te kiezen voor die laatste optie, al gebruikt hij in zijn brief de term ‘strafuitsluitingsgrond’ niet. Die term betekent dat wie op humanitaire gronden illegale vreemdelingen helpt, per definitie niet strafbaar is.
Risico op grensgevallen
Hopelijk legt Van Weel in zijn voorstel waarmee hij de wet wil aanpassen, goed uit wat hij onder ‘hulp op humanitaire gronden’ verstaat. Anders bestaat nog altijd het risico op procedures over grensgevallen. En die wil Van Weel nu juist vermijden.