De feiten: Dit betekent 'extreem-links'
Bronnen: AIVD, GroenLinksEind september verscheen op deze website een antwoord op twee vragen: wat is ‘extreem-rechts’? En: kun je een partij als de PVV zo noemen?
Duidelijk werd dat extreem-rechtse groepen — die bereid zijn tot daden die de democratische rechtsorde ondermijnen — klein zijn, en dat de PVV hooguit radicaal-rechts is, vanwege haar antirechtsstatelijke plannen.
Bij veel lezers riep dat de vraag op: hoe zit dat dan bij links? Ook ‘extreem-links’ is in Nederland klein en marginaal.
Daden om de democratische rechtsorde te ondermijnen komen voor bij bewegingen zoals anarcho-extremisten (die geen overheidsgezag erkennen), antifascisten, de krakers, antiglobalisten, milieuterroristen en anti-Israëlactivisten.
Deels overlappen deze groepen elkaar, bijvoorbeeld omdat antizionisme vaak voortkomt uit antikapitalistische, antiwesterse of antiglobalistische motieven.
Radicaal protest, maar binnen de democratische rechtsorde
Maar let op: onder links-extremisme vallen niet de geweldloze vormen van protest – zelfs niet als daarvoor een snelweg wordt bezet of een gebouw wordt besmeurd. Net als op de rechterflank zijn er andere termen, zoals radicaal, uiterst links of ultralinks, om het beladen adjectief ‘extreem’ te omzeilen.
De meeste activisten vallen in die categorie, omdat ze wel disruptief (of: ‘burgerlijk ongehoorzaam’) zijn en een radicaal andere koers voorstaan.
Inlichtingendienst AIVD zegt zich niet bezig te houden met zulk activisme, ‘omdat daarbij binnen de grenzen van de democratische rechtsorde wordt geprobeerd politieke of maatschappelijke veranderingen te bereiken’.
Wel volgt de AIVD radicaliserende activisten, voor zover zij bereid zijn tot criminele en zelfs terroristische daden, zoals intimidatie van personen, geweld of brandstichting.
EW’s visie: Nee, fusiepartij GroenLinks-PvdA is niet radicaal- of extreem-links
Door: Geerten Waling, redacteur DemocratieSommige linkse politici omarmen de term ‘radicaal’ als geuzennaam – iets wat op rechts minder snel gebeurt. Zij onderstrepen hiermee dat ze principieel en vasthoudend zijn in hun idealisme. Ondanks de gruwelijke excessen van het socialisme en communisme in de afgelopen eeuw, heeft links-radicalisme een positieve bijklank.
Maar nee, strikt genomen is de fusiepartij GroenLinks-PvdA niet ‘radicaal’, volgens de definitie van politicologen en de AIVD. En zij is al helemaal niet ‘extreem’ (dus: actief ondermijnend), zoals politieke tegenstanders soms beweren.
GroenLinks stapt in het liefdesbootje met een ervaren bestuurspartij
De partij van Frans Timmermans staat veranderingen voor op talloze terreinen, en soms gaan die inhoudelijk behoorlijk ver, maar zij wil niet morrelen aan de basis van de democratische rechtsorde.
Bovendien heeft de PvdA sinds haar oprichting vlak na de Tweede Wereldoorlog, deelgenomen aan bijna de helft van de 31 kabinetten.
Ook de sterke aanwezigheid van de PvdA in gemeentes en provincies bevestigt dat GroenLinks met een ervaren bestuurspartij in het liefdesbootje is gestapt — en niet met een gevaarlijke rebel.
Verkiezingen zijn leuk, als er iets te kiezen is
Wel heeft de PvdA met de fusie gekozen voor een ruk naar links — en lijkt GroenLinks zich juist bestuurlijker op te stellen, met het oog op (voor het eerst) deelname aan een landelijke coalitie.
Die positionering van beide fusiepartners valt volledig binnen de marges van wat acceptabel is in de politiek — en eigenlijk is voor de diversiteit aan politieke kleuren een ruk naar links zo slecht nog niet. Verkiezingen zijn leuk, maar er moet ook wel iets te kiezen zijn.
Verdere verdieping (1): Wat bracht de fusie teweeg?
Bron: GroenLinks, Een links verhaal (2025)In het net verschenen boek Een links verhaal reconstrueert Groene-redacteur Coen van de Ven hoe in de afgelopen jaren de fusie van groen en rood tot stand kwam. Het was aan Jesse Klaver en de GroenLinks-top om radicale stemmen in eigen gelederen in toom te houden.
Dat lukte maar deels, getuige de luide aanvallen van enkele radicale jongeren in de partij op elke vorm van matiging. Een leidende stem daarin was oud-voorzitter van GroenLinks-jongerenvereniging DWARS Sabine Scharwachter (zelfbenoemd ‘intersectioneel feminist, democratisch socialist en klimaatactivist’) die overigens niet voorkomt in het boek.
Nuchtere stemmen uit de PvdA-top slaan ineens om
Andersom koos juist de partijtop van de traditioneel gematigde PvdA de laatste jaren voor een radicalere koers. Partijleider Frans Timmermans was aanvankelijk een man van het politieke midden, maar laat zich sinds kort van zijn principiëlere kant zien.
Ook de voorheen nuchtere stemmen in de partij sloegen ineens om, zoals voormalig partijleider Attje Kuiken en Tweede Kamerlid Kati Piri.
Het meest zichtbaar werd dat met de motie-Piri in juni van dit jaar, waarbij de dubbelfractie in de Tweede Kamer probeerde om de Nederlandse leveringen van onderdelen voor de Israëlische luchtafweer te stoppen.
Die leveringen bleken niets voor te stellen, maar het signaal was duidelijk: GroenLinks-PvdA zou geen middenpartij worden. Diverse kritische PvdA-leden, ook van Joodse komaf, stapten op.
Verdere verdieping (2): Een andere kijk op het politieke spectrum
Het politieke spectrum wordt vaak gezien als een lijn van links naar rechts, met in het midden de gematigde partijen. Een andere kijk op het geheel is het hoefijzer: de middenpartijen zitten in het middenstuk en de partijen richting de punten zijn steeds radicaler.
De punten van dat hoefijzer raken elkaar bijna. Denk aan het libertarisme, een rechtse stroming die zo min mogelijk overheid en zoveel mogelijk vrijheid wil. Die ideeën komen verrassend overeen met het linkse anarchisme, dat zoveel mogelijk gelijkheid bepleit maar óók weigert om het overheidsgezag te erkennen.
Overigens is de links-rechts-verdeling wel erg beperkt. Politicologen kijken voor een scherper beeld van het politieke strijdtoneel ook naar tegenstellingen als conservatief-progressief, nationalistisch-kosmopolitisch, democratisch-rechtsstatelijk (of: populistisch-bestuurlijk).
Val de rest van het land niet lastig met je polarisatiefobie