De feiten: D66 en CDA vormen motorblok
Bron: EWDe eerste stap in de formatie is gezet. Verkenner Wouter Koolmees wil dat D66 en CDA samen een inhoudelijk programma schrijven over vijf thema’s. Zo hoopt Koolmees dat de vaart in de formatie blijft. Na drie weken moeten D66’er Rob Jetten en CDA’er Henri Bontenbal klaar zijn met deze ‘tussenstap’.
Het is een opmerkelijk advies van Koolmees. Het wordt ingegeven door de diverse blokkades tussen de partijen. Zo wil D66 liever niet met JA21 een kabinet formeren, terwijl de VVD fusiepartij GroenLinks-PvdA buiten de deur houdt.
Doorbreekt Koolmees patstelling in formatie?
Zo dreigde al snel een patstelling in de formatie. Die hoopt Koolmees met dit advies te voorkomen. Hij overhandigde het dinsdagavond 11 november aan Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV). Op donderdag debatteert de Tweede Kamer over het rapport van Koolmees en de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen.
De twee partijleiders, Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal (CDA), krijgen drie weken de tijd voor deze tussenstap. Daarin moeten ze vijf thema’s behandelen: migratie, wonen, stikstof, economie en veiligheid en defensie. Het zijn thema’s waar het in de campagne veel overging. Deze tussenstap zal ook door een of meerdere informateurs worden begeleid. Nog onduidelijk is wie die positie gaat bekleden.
Jetten noemde het eerder op dinsdag al de ‘enige logische vervolgstap’. Tussen D66 en het CDA zijn de verschillen op die thema’s te overzien. Beide partijen willen de NAVO-norm halen, migratie stevig inperken, meer huizen bouwen en de stikstofuitstoot verlagen.
Gaat Bontenbal naar links of rechts?
Boeiender is naar welke kant Bontenbal en Jetten zullen hellen in deze tussenstap. Rolt daar iets uit waardoor VVD en JA21 zich aangesproken voelen, of toch GroenLinks-PvdA?
Tijdens de verkiezingen spraken veel partijen de wens uit nog voor Kerstmis een nieuw kabinet te hebben. Met nog minder dan zes weken te gaan, wordt het steeds ingewikkelder die wens vervuld te krijgen.
EW's visie: Methode Kok kan toch voor snelle formatie zorgen
Door: Victor Pak, politiek verslaggeverVerkenner Wouter Koolmees heeft z’n geschiedenisboekje er maar eens op nageslagen. Dat blijkt uit zijn voorstel om de formatie te bespoedigen. De inhoudelijke opdracht die D66-leider Rob Jetten en CDA’er Henri Bontenbal krijgen, is een eerder beproefde methode.
Meesterzet van Koolmees?
Zo heeft het advies veel weg van de opdracht die Wim Kok in 1994 kreeg. Om toen de vastgelopen formatie vlot te trekken, schreef de PvdA’er een proeve van Regeerakkoord. Het zorgde ervoor dat de VVD en D66 weer aan tafel schoven en het eerste paarse kabinet werd geboren.
Het is een heel verstandige zet van Koolmees om naar deze handigheid te grijpen. Iedereen in Den Haag wil een snelle formatie, maar niemand wil daar écht hard voor lopen.
Formatie vraagt bereidheid tot compromissen
Zo herhalen veel partijleiders dezelfde leuzen als tijdens de campagne. Nog niet bij elke partij is het ingedaald dat de campagne voorbij is en in een formatie compromisbereidheid nodig is. Natuurlijk zitten daar grenzen aan, maar die zijn tot op heden nog lang niet genaderd.
Het is te hopen dat de truc van Koolmees daarin verandering brengt. Het land vraagt om een capabele regering die aan de slag gaat met de talloze zaken die zijn vastgelopen.
Van migratie, woningbouw, stikstof tot het vestigingsklimaat en defensie. Burgers en bedrijven mogen verwachten dat dat besef is ingedaald bij de politici in Den Haag na de derde stembusgang in vier jaar tijd.
Verdere verdieping: Frustratie bij de VVD
Bron: XVolgens Koolmees moeten de twee partijen onderhandelen over een ‘positieve agenda’. Daarna kunnen andere partijen een inschatting maken of zij voldoende aanknopingspunten zien om met deze twee partijen verder te praten over een mogelijke coalitie.
Kunnen D66 en CDA voldoende steun vinden?
De verkenner zei dinsdagavond bij de presentatie van zijn verslag dat hij blij is dat D66 en CDA hebben aangezegd bereid te zijn deze gesprekken aan te gaan.
Koolmees hoopt dat de twee partijen een beeld krijgen van de ‘contouren’ van beleid voor de komende kabinetsperiode dat op voldoende steun kan rekenen in de Tweede en Eerste Kamer.
Bezuinigen of belastingen: waar moet het geld vandaan komen?
Daarbij moeten de partijen ook kijken naar ‘de hoofdlijnen van een financieel kader’, oftewel het begrotingsbeleid voor de komende jaren. ‘Het moet allemaal wel betaald worden natuurlijk,’ aldus Koolmees.
In het eindverslag benoemt de verkenner dat de overheid de afgelopen jaren steeds meer heeft uitgegeven en dat dit moet worden gecompenseerd met bezuinigingen elders of hogere belastingen.
Frustratie bij de VVD
Het voorstel van Koolmees leidt tot frustratie bij de VVD. Op X schrijft partijleider Dilan Yeşilgöz dat zij ‘waakt voor tijdrovende tussenstappen’ in de formatie. Volgens haar moet er worden gewerkt aan de vorming van een centrum-rechts kabinet van D66, VVD, CDA en JA21.
Die boodschap had zij ook al aan Koolmees overgebracht tijdens zijn verkenning, zo valt te lezen in zijn eindverslag. Yeşilgöz heeft in een gesprek met Koolmees gezegd graag te willen aansluiten bij D66 en CDA als zij samen aan het werk gaan.
De VVD zou deze optie niet blokkeren. Ook wil Yeşilgöz dat de twee partijen sneller te werk gaan dan de drie weken die Koolmees adviseert in zijn verslag.
Kunnen dwarsdenkers en onorthodoxe ideeën de formatie vernieuwen?