In de wekelijkse nieuwsbrief EW Politiek duidt politiek redacteur Victor Pak de dynamiek in Den Haag. Deze editie richt zich op het CDA, dat na electoraal herstel weer met klassieke problemen kampt.
Het CDA telt weer mee als grote partij. Met een plek aan de formatietafel en zelfs het toevallige leveren van de informateur, zijn de christen-democraten waar ze graag willen zijn. Maar daarmee liggen voor de partij de oude valkuilen op de loer.
Het was de bezweringsformule op de uitslagenavond op 29 oktober. De achttien zetels die het CDA haalde, waren ‘het reële’ uitgangspunt om verder te bouwen. Niet direct naar het Torentje, maar wel herstel van het desastreuze dieptepunt van de vijf zetels van twee jaar eerder.
Wie ik op de uitslagenavond vroeg of het premierschap niet was vergooid met een slechte campagne, vond mij een ‘zure citroen’.
Partijleider Henri Bontenbal kon daar hard om lachen. Maar hij had zelf op de ochtend van de verkiezingen nog twintig zetels als doel gesteld, twee meer dan de uiteindelijke achttien die hij binnenhaalde.
CDA: een fractie die piept en kraakt
Bontenbal is weggerukt naar de formatie, terwijl zijn fractie hem ook hard nodig heeft. Die opbouw verreist veel samenwerking en discipline. Niet ieder nieuw Kamerlid beschikt daarover en medewerkers heeft de fractie nog lang niet genoeg.
Het clubje dat de fractie van vijf zetels droeg, staat nu onder grote druk met een bijna vier keer zo grote fractie. De vacatures zijn lang niet allemaal opgevuld.
Op dag één werden de Kamerleden al gewaarschuwd voor de media. Door journalisten op afstand te houden, hoopt de partij enige regie te behouden.
Bontenbals focus: formatie boven fractie?
Ondertussen is Bontenbal druk bezig om met D66’er Rob Jetten een epistel te schrijven. Samen kunnen zij goed de nerd uithangen en onderwerpen helemaal uitpluizen, maar Bontenbal moet zijn partij niet verwaarlozen.
Door verwaarlozing van de top stortte het CDA nog maar enkele verkiezingen gelezen in een diepe crisis.
Een paar CDA’ers in de fractie moeten een stapje naar voren doen. Van nummer twee Hanneke Steen wordt veel verwacht, maar zij kan het niet in haar eentje. De oud-wethouder uit Hengelo moet haar weg in de Kamer nog vinden.
Anderen kunnen na jaren zwoegen even genieten van de oogst. Harmen Krul claimde terecht zijn plekje in het Presidium van de Tweede Kamer. Een plek waar hij als politiek dier van geniet, maar de functie vraagt veel tijd van een van de weinigen in de fractie met ervaring.
Ook is het onzeker of er toch een Kamerlid de overstap maakt naar het kabinet. De belofte was dat alle Kamerleden in de Kamer zouden blijven, maar in Derk Boswijk zien CDA’ers wel een mogelijk kabinetslid.
Interne spanningen en gemiste kansen
Het zou bovendien een plekje vrijmaken in de Kamer voor André Poortman. De nummer negentien maakt een podcast samen met Bontenbal en is een gewaardeerde kracht op het wetenschappelijk bureau. Bij het vaststellen van de uiteindelijke verkiezingsuitslag ging zijn negentiende zetel in rook op voor het CDA.
Het zijn ongemakkelijke vragen voor de partij en voorlopig gaat het CDA die liever uit de weg. Ook die over de verkiezingscampagne.
Eind januari organiseren de christen–democraten weer een partijcongres. Maar een evaluatie van de campagne staat daar niet op het programma, die wordt intern georganiseerd.
Volgens het partijbestuur is een ‘korte en snelle’ evaluatie beter, omdat de gemeenteraadsverkiezingen er snel aankomen. Bovendien is er in de partij ‘grote tevredenheid over de koers en de gevoerde campagne‘.
Na het verlies van twee jaar geleden werd er wel publiekelijk geëvalueerd. De goede verstaander begrijpt dat juist de afgelopen campagne interessanter voer is voor een uitgebreide evaluatie, dan die uit 2023. Toen werden uit een verloren positie vijf zetels uit het vuur gesleept.
Groeipijn of terugval in oude patronen?
Dit jaar lag de partij op koers voor het Torentje, tot drie weken voor de stembusgang. Toen vloog Bontenbal bij Nieuwsuur uit de bocht over het bijzonder onderwijs en de campagne herstelde daar niet van. De vraag of er achttien zetels werden gewonnen of een premierschap verloren, doet de christen–democraten te veel pijn. Ook omdat het aan de posities van belangrijke mensen raakt.
Zo is campagneleider Bart van den Brink inmiddels Tweede Kamerlid en secondant van Bontenbal. Hij moet een echt Kamerlid worden, vinden CDA’ers, en loskomen van zijn functie als directeur communicatie en beleid, de facto partijspindokter.
De worstelingen van de partij doen loyalisten af als groeipijn. Daar is wat voor te zeggen. Een kleine partij weer opbouwen gaat niet van de ene op de andere dag. Zelfs niet voor een partij met een groots verleden als het CDA. Maar de echte vraag is, waar het CDA naartoe groeit.
CDA en gelijkenissen met ‘oude CDA’
Toont het ‘nieuwe CDA’ van Bontenbal straks niet te veel gelijkenissen met het door hem zo gehate ‘oude CDA’? Zie bijvoorbeeld het statement waarmee hij de formatie instapte. Het CDA neemt verantwoordelijkheid, met datzelfde adagium verantwoordden achtereenvolgens Sybrand Buma, Hugo de Jonge en Wopke Hoekstra ook hun stappen naar de kiezers.
Maar uiteindelijk bezweek het CDA onder al die verantwoordelijkheid en hield het vijf zetels over. Het is een scenario waar de partijtop niet voor weg moet kijken. Het is hoog tijd dat de overwinningsroes optrekt, na de achttien behaalde zeteltjes.
Wil je elke week als eerste weten wat er écht speelt in Den Haag?