De verdwijning van de Saudische journalist Jamal Khashoggi, die kritisch was op kroonprins Mohammed Bin Salman van Saudi-Arabië, is het epicentrum van een groeiende geopolitieke ruzie tussen de Verenigde Staten, Turkije en Saudi-Arabië. Gerbert van der Aa, correspondent in Afrika en het Midden-Oosten voor Elsevier Weekblad, sprak Khashoggi anderhalve maand geleden voor het profiel dat hij van Bin Salman schreef.
Sinds Khashoggi op 2 oktober het Saudische consulaat in de Turkse stad Istanbul bezocht, ontbreekt van hem ieder spoor. Turkije zegt video- en audiobewijs te hebben dat de journalist is gemarteld, gedood en in stukken gezaagd. Onder meer de Amerikaanse Senaat en de Europese Unie hebben gepleit voor strenge sancties als die aantijgingen blijken te kloppen.
Wat vindt u: Goed dat het Westen een grens wil trekken als Khashoggi blijkt te zijn vermoord, of had dat – met alle mensenrechtenschendingen in Saudi-Arabië – al veel eerder moeten gebeuren? Praat mee met de stelling van de dag!
Saudi-Arabië bezweert dat Khashoggi diezelfde dag nog het consulaat heeft verlaten, en verwerpt alle beschuldigingen. Zondagavond werd bekend dat de Turkse president Recep Tayyip Erdogan en Bin Salman zijn overeengekomen dat een ‘gezamenlijke werkgroep’ wordt opgezet die onderzoek gaat doen naar de verdwijning van de journalist. Vandaag gaat Turkije het consulaat doorzoeken, melden diplomatieke bronnen.
Vanwege de oppositie van Khashoggi tegen de Saudische kroonprins wordt vermoed dat die opdracht zou hebben gegeven om met zijn criticaster af te rekenen. Zelf was de journalist daar ook bang voor, zei hij op 15 augustus vanuit de Verenigde Staten in gesprek met Gerbert van der Aa.
Was Khashoggi tijdens het gesprek bezorgd dat er iets met hem of zijn naasten zou gebeuren?
‘Hij was ongeveer een jaar geleden gevlucht uit Saudi Arabië, omdat hij bezorgd was dat er iets met hem zou gebeuren. Verschillende andere critici van de kroonprins waren al gevangen gezet. Ik had niet de indruk dat hij zich in de Verenigde Staten onveilig voelde, maar ik heb daar niet uitdrukkelijk naar gevraagd.’
Wat vertelde hij over de contacten die hij had met het Saudische koningshuis?
‘Zijn voorheen goede contacten met het koningshuis waren danig bekoeld, door de kritiek die hij leverde op de toegenomen repressie onder Bin Salman. Ook kreeg Khashoggi het verwijt dat hij kritiek had op Donald Trump en op de Saudische bombardementen in Jemen.
Dat hij een podium had gekregen als columnist van de Washington Post had hem tot een van de belangrijkste Saudische critici van de kroonprins gemaakt. Maar hij was op sommige punten ook positief over Bin Salman. Hij juichte de afschaffing van het autorijverbod voor vrouwen toe, en complimenteerde de kroonprins voor de aanpak van corruptie.’
Wat waren zijn belangrijkste kritiekpunten op kroonprins Bin Salman?
‘Dat hij geen kritiek tolereert. Volgens Khashoggi was het op dat punt erger dan het ooit was geweest in Saudi Arabië. Hij wees erop dat niet alleen islamitische extremisten keihard werden aangepakt.
Robbert de Witt over arrestatie mensenrechtenactivist: Europa moet Canada bijstaan tegen treiterende Saudi’s
Ook activisten die jaren hadden gestreden voor opheffing van het autorijverbod zitten nu gevangen, zodat Saudiërs niet het idee krijgen dat demonstreren loont. De kroonprins wil laten zien dat hij degene is die bepaalt wat er in Saudi Arabië gebeurt, ongeacht wat anderen daar van vinden.’
Wat vertelde hij over zijn toekomstplannen?
‘Hij verwachtte niet dat er op korte termijn veel zou veranderen in Saudi-Arabië. De kans dat hij snel zou terugkeren naar Saudi-Arabië achtte hij dan ook klein. Volgens Khashoggi dreigde Bin Salman uit te groeien tot een despoot van de ergste soort. Hoewel hij nog steeds hoopte dat de kroonprins tot inkeer kwam. Hij wees erop dat Bin Salman pas 33 jaar oud is, en dat wijsheid soms met de jaren komt.’
Vrouwen mogen autorijden, de radicale islam wordt aangepakt. Kroonprins Mohammed Bin Salman (33) lijkt een zegen voor de extreem rijke oliestaat, en de rest van de wereld. Toont het verdwijnen van journalist Khashoggi dat hij ook extreem wreed kan zijn?
