Zo loopt Timmermans’ route naar opvolging Juncker

Frans Timmermans, eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie, stelt zich vanmiddag kandidaat als lijsttrekker voor de PvdA voor de Europese Verkiezingen. Daarnaast zal Timmermans zich opwerpen als gegadigde om Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker op te volgen. Welke hindernissen moet hij nog overwinnen, en wie zijn de concurrenten van het PvdA-kopstuk?

In Heerlen, waar hij woonde voordat hij naar Brussel vertrok, stelt Timmermans zich naar verwachting rond 17.00 uur in een café kandidaat als PvdA-lijsttrekker bij de verkiezingen voor het Europees Parlement volgend jaar mei. Tegelijk komt de Limburger met de mededeling dat hij ‘Spitzenkandidat’ wil worden namens de Partij van Europese Socialisten (PES). Dat meldden sociaal-democraten in Brussel dinsdag aan nieuwswebsite Politico.

Duitse SPD steunt Timmermans

In de brief hierboven spreekt Andrea Nahles, leider van de Duitse SPD, haar steun uit aan de kandidatuur van Timmermans. ‘Ik ben ervan overtuigd dat Frans Timmermans onze Europese partijfamilie verenigt en versterkt, en ons naar een sterk resultaat bij de verkiezingen voor het Europees Parlement zal leiden,’ schrijft Nahles aan het PES-bestuur.

Vier niet bij naam genoemde ‘officials’ van het Europees Parlement zouden volgens Politico hebben gezegd dat er genoeg steun is vanuit de fractie. Toch zouden er ook twijfels zijn bij een deel van de Brusselse sociaal-democraten: een partij die in eigen land in de oppositie zit en veel aan populariteit heeft ingeboet, is volgens sommigen niet de beste keus om het Europese boegbeeld van de sociaal-democraten te worden.

Strijd met fractievoorzitter Paul Tang om lijsttrekkerschap

Voordat Timmermans leider van de Europese sociaal-democraten kan worden, heeft hij sowieso eerst de steun van de Brusselse PvdA-vertegenwoordiging nodig. De huidige fractievoorzitter Paul Tang wil de partij ook volgend jaar weer leiden. Eind september zei hij nog dat hij er niet over piekert om zijn positie af te staan aan Timmermans. ‘Ik zou niet zo goed weten waarom ik dat zou overwegen, om eerlijk te zijn. We hebben misschien wel te lang vertrouwd op gezichten, het wordt weer tijd voor een strijdbare sociaal-democratie.’ Als de PvdA intern verdeeld blijkt, kan het tot een stemming komen onder de partijleden.

Mocht zowel de PvdA als een fractiemeerderheid bij de Europese sociaal-democraten Timmermans’ ‘Spitzenkandidatur’ inderdaad steunen, betekent het dat de vooralsnog enige andere serieuze sociaal-democratische gegadigde Maroš Šefčovič wordt gepasseerd. De Slowaak Šefčovič , die Commissaris voor Energie is, stelde zich begin september al kandidaat. De partijen in Brussel hebben nog tot 18 oktober om hun voorkeurskandidaat naar voren te schuiven.

EVP-leider Manfred Weber lijkt voornaamste kanshebber

Als Timmermans de PvdA gaat leiden én Spitzenkandidat wordt, hangt het van de verkiezingsuitslag af of de sociaal-democraten groot genoeg zijn geworden om een gooi te doen naar het nieuwe Commissievoorzitterschap. Aftredend voorzitter Juncker is lid van de Europese Volkspartij (EVP), waarbij het CDA is aangesloten. De EVP is momenteel de grootste fractie in het Europees Parlement. Namens de EVP was de Duitser Manfred Weber begin vorige maand de eerste die zich kandidaat stelde om Junckers opvolger te worden.

De nieuwe Commissievoorzitter moet uiteindelijk worden goedgekeurd door de Europese Raad, die bestaat uit de regeringsleiders en gekozen staatshoofden van de 28 lidstaten van de Europese Unie (EU). Dat betekent dus dat ook premier Mark Rutte (VVD) Timmermans nog zou moeten goedkeuren.

Ook GroenLinks schoof al kandidaat-opvolger naar voren

Ook namens andere Europese fracties traden de afgelopen maanden diverse europarlementariërs naar voren die een gooi willen doen naar de hoogste functie in het dagelijks bestuur van de EU. Voor de Europese Groene Partij (EGP) is dat mogelijk een Nederlander: GroenLinkser Bas Eickhout, die vicevoorzitter is van de EGP en GroenLinks-lijsttrekker zal zijn tijdens de verkiezingen. Gezien de grootte van de EGP in het Europees Parlement lijkt het allerminst waarschijnlijk dat Eickhout een serieuze kans maakt.

Hoewel het maar zeer de vraag is of de sociaal-democraten van Timmermans wél enige kans maken, zou een baan als voorzitter van de Europese Commissie voor Timmermans de bekroning zijn op zijn politieke carrière. Nadat zijn Kamerlidmaatschap voor de PvdA tussen 1998 en 2012 kort werd onderbroken toen hij staatssecretaris van Buitenlandse Zaken werd (2007-2010), volgde hij in 2012 VVD’er Uri Rosenthal op als minister van Buitenlandse Zaken.

Als minister was Timmermans’ voornaamste wapenfeit een emotionele toespraak na de ramp met vlucht MH17 (17 juli 2014) bij de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, waarvoor hij internationaal veel lof ontving. Over vlucht MH17 maakte hij diezelfde week zijn grootste uitglijder: in een uitzending van televisieprogramma Pauw deed Timmermans een omstreden uitspraak over een zuurstofkapje dat zou zijn aangetroffen rond de nek van een van de slachtoffers.

Timmermans in Brussel: strijd tegen regeldruk, Turkije, Polen en plastic

Kort daarop, in september, vertrok Timmermans naar Brussel, nadat de Nederlandse regering hem had voorgedragen als kandidaat-lid voor de Europese Commissie. Als eerste plaatsvervanger en rechterhand van Juncker zou hij zich onder meer sterk gaan maken voor minder regeldruk, ‘rechtsstatelijkheid’ en het Handvest van de grondrechten van de EU.

Timmermans was ook nauw betrokken bij de onderhandelingen met Turkije, onder meer over visumvrij reizen en over de zogenoemde Turkije-deal om het aantal asielzoekers, vooral Syriërs, naar Europa terug te dringen. Ook trok Timmermans (vooralsnog zonder succes) ten strijde tegen Polen, dat hij via de Artikel 7-procedure het stemrecht in de EU wil ontnemen omdat het land de rechtsstaat niet zou respecteren. Een ander voorstel was gericht op het tegengaan van plasticvervuiling, via een verbod op onder meer wattenstaafjes en rietjes.

Lees ook: Timmermans spreekt burgers over rietjes, maar niet over Selmayr