Kernenergie helemaal terug als campagnethema: dit staat er in de verkiezingsprogramma’s

Links en rechts zijn het nog altijd hartgrondig oneens over kernenergie. Toch is de belangstelling voor het thema enorm gegroeid en zijn standpunten wel degelijk iets verschoven. In het politieke midden staat de deur op een kiertje en progressieve nieuwkomer Volt is vóór. Wat staat precies in de partijprogramma’s?

Vier jaar geleden bevond de politieke interesse voor kernenergie zich op een absoluut dieptepunt. Alleen de SGP pleitte voor de energiebron in het partijprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. En zelfs die partij legde de nadruk op de voorwaarden waaraan de technologie moest voldoen. Aloude voorstanders als VVD, PVV en CDA en nieuwkomers als Forum voor Democratie repten er niet over. Linkse partijen waren iets minder stil, maar zij waren unaniem tegen kernenergie.

Kernenergie speelt geen rol in huidig klimaatbeleid

Aanvankelijk had het kabinet-Rutte III in het klimaatbeleid dan ook geen aandacht voor kernenergie. In het Klimaatakkoord, wat het beleid uitstippelt tot 2030, is de energiebron slechts figurant. Voor de decennia daarna staat de deur op een kiertje, maar zijn er nog geen concrete plannen.

Eind 2018 veranderde de politieke realiteit opeens toen VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff een pleidooi hield voor nieuwe kerncentrales. Tot veler verrassing bleek er niet alleen een krappe meerderheid te zijn in de Tweede Kamer, maar ook onder de bevolking, zo bleek uit enquêtes. Door de toegenomen urgentie die mensen ervaren over klimaatverandering, stapt een groeiend aantal tegenstanders over zijn weerstand tegen kernenergie heen.

De politiek zette een paar kleine stapjes

Tot nu toe is er vooral meer profilering, maar er zijn ook enkele concrete stapjes gezet. Op verzoek van de Tweede Kamer onderzocht het consultancybedrijf ENCO de kansen van kernenergie. Dit optimistische rapport kreeg felle kritiek, omdat het ondeugdelijk zou zijn. De consultants van KPMG raadplegen energiebedrijven, in binnen- en buitenland. Onder welke voorwaarden zouden zij investeren in kernenergie? De resultaten van deze ‘markconsultatie’ gaan waarschijnlijk voor de zomer naar de Tweede Kamer.

In tegenstelling tot vier jaar geleden is kernenergie een belangrijk campagnethema. Zowel in de debatten op Radio 1 en bij RTL Nieuws profileren partijen zich graag op dit thema met heldere links-rechtstegenstelling. In verkiezingsprogramma’s gaan partijen meer in detail in op hun plannen. Daarbij zijn zeker de voorstanders een stuk concreter dan vier jaar geleden. Wat zeggen ze precies?

De tegenstanders

(Partij voor de Dieren, SP, GroenLinks, PvdA, DENK, 50Plus, Splinter)

De linkse oppositiepartijen zijn unaniem tegen nieuwe kerncentrales. De energiebron zou duur zijn, gevaarlijk en er zou simpelweg niet genoeg tijd zijn deze te bouwen gezien de urgentie van klimaatverandering.

SP, PvdA en Partij voor de Dieren pleiten bovendien voor sluiting van de bestaande centrale in Borssele, Zeeland. GroenLinks huldigt dit standpunt ook, maar zette het niet in haar partijprogramma. Op dit moment wordt juist onderzocht of het mogelijk is Borssele open te houden na de geplande sluitingsdatum van 2033. Experts zien dit als een van de simpelste en goedkoopste manieren om de CO₂-uitstoot tegen te gaan.

DENK en 50Plus schrijven ditmaal niets over kernenergie. Maar gezien hun stemgedrag en eerdere verkiezingsprogramma’s zijn ze tegen. Ook de partij Splinter, opgericht door Femke Merel van Kooten-Arissen (oud-Partij voor de Dieren), is tegen.

Partij voor de Dieren: ‘Houd atoomstroom tegen aan de grens’

Met een loep zijn nog wel grijstinten te vinden in de standpunten van tegenstanders. Meest verbeten tegenstander is de Partij voor de Dieren die zelfs geen atoomstroom wil toelaten op het elektriciteitsnet. Onduidelijk is hoe de partij deze elektronen gaat tegenhouden aan de grens. In Noordwest-Europa zijn netten steeds beter verbonden zodat vrijelijk kan worden gehandeld in stroom. GroenLinks heeft juist een zinnetje in het programma dat de partij onderzoek naar kernenergie op basis van thorium en kernfusie toejuicht.

Afgelopen januari pleitten een aantal GroenLinks-leden in de Volkskrant om de ideologische weerstand tegen kernenergie los te laten. Dit illustreert dat er ook op links – vooral jonge – mensen zijn die geen middel onbenut willen laten in de strijd tegen klimaatverandering. In de praktijk heeft deze groep (nog) geen invloed op de partijlijn. Een amendement om het kernenergiestandpunt licht te nuanceren, haalde maar eenderde van de stemmen op het GroenLinks-congres.

De voorstanders

(VVD, PVV, CDA, SGP, Forum voor Democratie, JA21, Volt, LHK)

Veel uitgebreider dan vier jaar geleden pleiten rechtse partijen voor kernenergie, het openhouden van Borssele en onderzoek naar nieuwe technologieën zoals reactoren op basis van thorium. Voor de PVV, Forum voor Democratie en JA21 past dit standpunt binnen een harde breuk met het klimaatbeleid wat in hun optiek helemaal anders moet, of zelfs de prullenbak in mag. Ook ‘nieuwkomer’ Lijst Henk Krol lijkt welwillend te staan, maar rept slechts beknopt over innovatieve nucleaire technologie.

De VVD en CDA, die meewerkten aan het Klimaatakkoord, willen de grote lijn van het klimaatbeleid doortrekken, maar mét kernenergie na 2030. In debatten waren lijsttrekkers Wopke Hoekstra en Mark Rutte vrij uitgesproken. Volgens hen is kernenergie gewoon nodig om de klimaatdoelen op weg naar 2050 te halen.

Progressieve nieuwkomer Volt pleit vóór kernenergie

Het verschilt hoe concreet partijen zijn over hun bouwplannen. De PVV meldt slechts dat er kerncentrales zullen worden gebouwd. Geert Wilders zegt in debatten steevast dat drie nieuwe kerncentrales acht miljoen huishoudens van stroom kunnen voorzien.

Forum voor Democratie pleit ervoor goede randvoorwaarden te creëren voor kernenergie op lange termijn. JA21 wil een langdurige commitment van de overheid aan kernenergie en kerncentrales vergunnen op de Maasvlakte, in de Eemshaven en in Borssele. De partij benadrukt wel dat de energiebron competitief moet worden en niet mag leunen op substantiële subsidies.

VVD wil op EU-niveau lobbyen voor duurzaam label atoomstroom

Het CDA wil met de markt onderzoeken hoe twee kerncentrales bijgebouwd kunnen worden. Meest gedetailleerd is het programma van de VVD. De partij wil de subsidieregeling voor hernieuwbare energie en CO₂-reductie openstellen voor kernenergie. Verder wil de partij geld uit het groeifonds investeren en op EU-niveau lobbyen om atoomstroom te laten tellen als duurzaam.

Een opvallende voorstander van kernenergie is Volt, een moeilijk grijpbare nieuwkomer. Zo is de partij zeer sterk pro-EU en voor ambitieus klimaatbeleid. Maar pleit deze ook voor het halen van de tweeprocentsnorm van de NAVO én kernenergie. Volt schommelt in de peilingen rond de kiesdrempel en lijkt jonge progressieve kiezers aan te spreken die alles willen doen om klimaatverandering tegen te gaan.

De (lichte) twijfelaars

(D66, ChristenUnie)

Zowel D66 als ChristenUnie houdt in haar verkiezingsprogramma de deur voor kernenergie op een kier. Dat is een kleine maar onmiskenbare verandering ten opzichte van vier jaar geleden toen beide partijen nog volmondig tegen waren.

Toch moeten de twijfels niet worden overdreven – de partijen staan overduidelijk dichter bij de tegenstanders. D66 en ChristenUnie waren afgelopen kabinetsperiode meestal kritisch over kernenergie en stemden zowel tegen het ENCO-onderzoek naar kernenergie als de marktconsultatie. D66-lijsttrekker Sigrid Kaag uitte zich in debatten afwijzend over kernenergie die niet nodig zou zijn voor het klimaatbeleid.

Bovendien schrijft D66 in het verkiezingsprogramma expliciet zich niet te willen inspannen om het oneerlijke speelveld voor kernenergie recht te trekken. Nu heeft ze als enige CO₂-neutrale energiebron bijvoorbeeld geen recht op subsidie. Ook bij D66 sneefde, net als bij GroenLinks, een poging van kritische leden om het kernenergiestandpunt te nuanceren. De partij zal met argusogen kijken naar de prestaties van Volt: een partij die haar kiezersgroep aanspreekt en wel voor kernenergie kiest.