Een schietpartij gericht tegen zwarte Amerikanen schokte afgelopen weekeinde de Verenigde Staten. President Joe Biden reist dinsdag 17 mei naar de getroffen stad Buffalo om nabestaanden te troosten. Biden waarschuwt voor blank nationalisme en wil de wapenwetten aanscherpen, maar de kans is klein dat de moorden de vastgelopen discussie hierover veranderen.
Met tien doden en drie gewonden is de schietpartij in een buurtsupermarkt in de stad Buffalo (New York) de dodelijkste dit jaar. De achttienjarige dader Payton Gendron loste zaterdag 14 mei eerst schoten op de parkeerplaats en liep daarna de winkel binnen met een semiautomatisch geweer. Daar opende hij opnieuw het vuur op klanten en medewerkers. Een bewaker schoot terug, raakte de dader, maar verwondde hem niet door de bescherming die Gendron droeg. Gendron schoot daarop de bewaker dood.
Schutter schreef zeer waarschijnlijk een racistisch manifest
Zijn daad filmde hij kortstondig live via videoplatform Twitch. Na het lossen van tientallen schoten liep hij de winkel uit en gaf zich over aan de politie. De politie vermoedt dat de tiener een 180 pagina’s tellend manifest schreef waarin hij zijn daad toelichtte. De auteur van het manifest noemt zichzelf een fascist, antisemiet en aanhanger van de suprematie van blanke mensen. De supermarkt waar Gendron zijn bloedbad aanrichtte, staat in een zwarte wijk van een stad in het noordoosten van de Verenigde Staten.
Lees ook: Amerika: een vreedzaam land vol geweld
Uit het manifest blijkt dat de vermoedelijke auteur Grendon de extreem-rechtse omvolkingstheorie aanhangt. Politici zouden er volgens die ongefundeerde theorie op uit zijn de blanke Amerikaanse bevolking te vervangen door immigranten. Brenton Tarrant wordt in het manifest als inspiratiebron genoemd. Deze Australiër schoot op 15 maart 2019 51 mensen dood in twee moskeeën in de stad Christchurch, Nieuw-Zeeland. De politie onderzoekt de authenticiteit van het manifest nog, delen ervan zouden zijn gekopieerd uit andere teksten.
Mentale gezondheid schutter was onderzocht, maar politie zag zijn daad niet aankomen
De moorden door Grendon passen in een lijst van omvangrijke schietpartijen door daders met een racistisch motief. In 2015 schoot neonazi Dylann Roof negen zwarte Amerikanen dood in een kerk in South Carolina. Vier jaar later schoot in Texas een extreem-rechtse schutter 23 mensen dood in een supermarkt in El Paso. Hij wilde hierbij vooral Latino’s doden. Afgelopen jaar werden acht personen, onder wie zes Aziatisch-Amerikaanse vrouwen, gedood in de staat Georgia bij een aanval op drie massagesalons.
De vraag is of de politie voorafgaand aan de moordpartij van Grendon correct heeft gehandeld. De schutter uitte vorig jaar een bedreiging tegen zijn middelbare school, waarna zijn mentale gezondheid is onderzocht. Begin maart bezocht hij de supermarkt om zijn aanvalsplan op te stellen en werd hij hierop aangesproken door een bewaker. Online aanwijzingen van zijn radicalisering lieten evenmin alarmbellen afgaan bij de autoriteiten.
Republikeinen die geloven in omvolkingstheorie onder een vergrootglas
Dat Grendon online de omvolkingstheorie aanhangt, is pijnlijk voor de Republikeinse Partij. Prominente Republikeinen voerden campagne rondom die theorie en worstelen nu of ze daarvan afstand moeten nemen. Gematigde Republikeinen kritiseren hun partijgenoten en wakkeren een discussie over de radicalisering van hun partij aan.
De omvolkingstheorie is de afgelopen jaren ook geregeld besproken door rechtse commentatoren op de bij Republikeinen populaire tv-zender Fox News. Uit een peiling eind 2021 bleek dat de helft van de Republikeinse kiezers in min of meerdere mate geloven dat er een plan is om Amerikanen te vervangen door immigranten. In totaal gelooft drie op de tien Amerikanen dat die ‘omvolking’ gaande is of dat autochtone Amerikanen invloed verliezen.
Biden wil troosten en uithalen naar tegenstanders met radicale ideeën
President Joe Biden zal dinsdag 17 mei tijdens zijn bezoek aan Buffalo stilstaan bij de radicalisering van de schutter en de groeiende acceptatie van diens ideologie, ook in de Republikeinse Partij. In een verklaring noemde Biden de schietpartij binnenlandse terrorisme uit naam van blank nationalisme dat haaks staat op de Amerikaanse waarden.
Lees ook: In de afgelopen weken haalde de president al vaker uit naar geradicaliseerde electorale tegenstanders van de Republikeinse Partij. Volgens Biden overheersen radicale stromingen de partij sinds het presidentschap van zijn voorganger Donald Trump.
Biden zal tijdens zijn bezoek aan Buffalo ook proberen troost te bieden aan de nabestaanden van de slachtoffers van de schietpartij. In de Verenigde Staten staat Biden bekend als een troostende persoon, wegens zijn eigen ervaring met persoonlijk leed. De president verloor zijn eerste vrouw en dochter in 1972 en zijn zoon in 2015.
Discussie over strengere wapenwetten staat al jaren stil
Ook zal Biden opnieuw hameren op het belang van strenge wapenwetten. De president zette zich daar in de periode 2009 tot 2017 als vicepresident al voor in, maar boekte weinig resultaat. De discussie over wapenwetgeving is al jaren vastgelopen. Zelfs na de schietpartij op een basisschool in 2012 kwam daarin geen verandering. Toen vielen er 26 doden, onder wie twintig kinderen tussen de zes en zeven jaar oud.
Onder leiding van toenmalig President Barack Obama probeerden Democraten scherpere wapenwetten in te voeren. In de Senaat liepen die stuk door Republikeins verzet. Alleen in 2018 werd de vastgelopen discussie kortstondig doorbroken voor een minimale aanscherping van de wapenwetten, dankzij toenmalig president Donald Trump.
Dat gebeurde na de dodelijkste schietpartij uit de Amerikaanse geschiedenis in Las Vegas. Daar schoot in 2017 een man vanuit zijn hotelkamer zestig concertgangers dood. Daarna werden specifieke kolven van vuurwapens waardoor semiautomatische geweren bijna als volautomatisch geweer kunnen worden gebruikt verboden.