De Hongaarse minister-president Viktor Orbán probeert geestverwant en de nieuwe premier van Italië Giorgia Meloni te winnen voor zijn omstreden ‘Europa van naties’, dat politieker en opportunistischer is en aan minder regels onderhevig. Orbán wil de EU en haar grondbeginselen van binnenuit ondermijnen, schrijft Zsuzsanna Szelenyi in een ingezonden opinie.
De nieuwe Italiaanse regering onder leiding van de ultra-rechtse politica Giorgia Meloni werd warm onthaald door Viktor Orbán en zijn achterban. Zowel de premier als de nieuwe president van Hongarije, Katalin Novák, plaatste foto’s van zichzelf met Meloni, die na de val van Mario Draghi’s coalitieregering furore maakte.
Zsuzsanna Szelenyi (1966) is een voormalig Hongaars parlementslid voor Orbáns partij Fidesz en auteur van Tainted Democracy: Viktor Orbán and the Subversion of Hungary.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.
De band tussen de nieuwe Italiaanse premier en Orbán gaat terug tot 2019, toen Meloni en aanhangers van haar extreem-rechtse, post-fascistische partij Fratelli d’Italia (Broeders van Italië) Orbán tijdens een bijeenkomst van eurosceptische partijen verwelkomden met een staande ovatie, onder het scanderen van ‘ragazzi di Buda’, grazie, grazie!’ (‘jongeren van Boedapest, bedankt!’).
Meloni ontmoette als eerste Macron en Von der Leyen
Voor Orbán is een dergelijke verhouding niets nieuws. Zijn verwantschap met de Italiaanse populisten dateert al uit het midden van de jaren negentig. Hij is een fan van Silvio Berlusconi en heeft van hem geleerd hoe hij moet omgaan met de media en hoe hij politiek draagvlak kan creëren. Ook onderhoudt Orbán een innige vriendschap met Matteo Salvini, hoofd van Lega, met wie hij in de aanloop naar de Europese verkiezingen van 2018 een anti-migratie-initiatief op touw zette en 2019 tot ‘het jaar van de opstand’ uitriep.
Maar met Meloni zou het anders kunnen lopen – althans, op korte termijn. Het is veelzeggend dat, ondanks de schijnbaar hechte band tussen Orbán en Meloni, haar eerste internationale zet als premier een ontmoeting betrof met de Franse president Emmanuel Macron. Daarna sprak Meloni met voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, en verzekerde ze haar naar verluidt dat Italië het Europese sanctiebeleid tegen Rusland zal blijven steunen, net als de Europese aanpak op het gebied van energie en migratie. Italië is een essentieel lid van de eurozone en de wederzijdse afhankelijkheid met de EU is een mogelijke verklaring voor Meloni’s aanvankelijk tegemoetkomende benadering van haar traditionele bondgenoten.
Meloni zal goede betrekkingen moeten onderhouden met de machtigste leiders van Europa
Meloni is aangetreden in een tijd van torenhoge inflatie (met een Italiaanse staatsschuld van 160 procent van het bruto binnenlands product) en een energiecrisis die deze winter naar alle waarschijnlijkheid desastreuze gevolgen zal hebben voor Europa. Om haar populistische campagnebeloftes na te komen, banden te onderhouden met partners wier persoonlijke belangen nauwgezet in de gaten worden gehouden door de EU, en economische hervormingen door te voeren om nationale insolventie te voorkomen, zal Meloni gehoor moeten geven aan tegenstrijdige eisen.
Lees ook deze column over Giorgia Meloni: Nogal overdreven, die angst voor ‘de fascisten’ in de straten van Rome
Om deze taken te kunnen volbrengen, zal ze goede betrekkingen moeten onderhouden met de machtigste leiders van Europa, onder wie Macron en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz. Viktor Orbán is weliswaar een ideologische bondgenoot, maar zal voorlopig op de achtergrond moeten blijven. Zijn belangen liggen immers op één lijn met die van Rusland en zijn houding ten aanzien van de Europese steunpakketten voor Oekraïne is op zijn minst koel te noemen.
Toch zal de samenwerking tussen Meloni en Orbán er komen, en die zal voor beide partijen waarschijnlijk zijn vruchten afwerpen. Orbán heeft met ‘strategisch geduld’ gewacht op een nieuwe overwinning van radicaal-rechts in Europa. Hij hoopt dat Meloni’s aanwezigheid in de Europese top hem een betere uitgangspositie zal opleveren bij cruciale Europese bijeenkomsten en hem een nieuwe mogelijkheid zal bieden om de koers van de EU te beïnvloeden. Tegelijkertijd kan hij, voortbouwend op zijn al 16 jaar durende machtspositie, zijn relatief jonge bondgenoot steunen en adviseren hoe te onderhandelen met Brussel, en, nog zorgwekkender, hoe de macht te behouden.
Ideologie van Orbán is voortdurende strijd
De strijd begint hier met harde taal en polariserende uitspraken die het volk radicaliseren en de oppositie lamleggen, zowel in eigen land als daarbuiten. Het is niet aan de leiders Orbán of Meloni om dergelijke taal te gebruiken, maar aan hun politieke bondgenoten. In Hongarije is dit steevast de taak van László Kövér, voorzitter van het Hongaarse parlement, die zijn bezorgdheid heeft geuit over de zogenaamde ‘gendergekte’ in zijn land, en heeft uiteengezet waarom burgers begrip zouden moeten opbrengen voor de Russische ambities in Oekraïne.
De drijvende kracht achter de ideologie van Orbán ligt niet in consistente ideeën, maar in voortdurende strijd. Hij heeft met succes het Amerikaanse zelfvertrouwen gecombineerd met de politiek van verontwaardiging, en heeft etnisch nationalisme omgezet in angst voor beschaving. Hij heeft het politieke christendom uitgebuit, waardoor het van zijn morele beginselen werd beroofd, en uiteenlopende groepen als de katholieke middenklasse, ouderen op het platteland en voetbalhooligans samengesmeed tot één welwillende achterban.
Orbán wil dat Meloni en andere rechtse partijen zijn kamp versterken
Een van de grootste successen van Orbán is dat hij zijn retoriek altijd weet te koppelen aan crises die zich elders in de wereld voltrekken. Zijn verwijzingen naar de stand van zaken in de Verenigde Staten, en zijn toenemende betrokkenheid bij radicaal-rechtse Republikeinen, zijn in dit opzicht veelzeggend.
Lees ook over de monsterzege van Orbán dit jaar: Hongarije kiest er voor om alleen te staan
De ultieme verenigende boodschap van Orbán luidt echter ‘Hongarije op de eerste plaats!’. Hij heeft zijn respect voor de Hongaren afgekondigd en in ruil voor zijn ‘verdediging’ van de ‘natie’, heeft hij onvoorwaardelijke loyaliteit geëist en elk tegengeluid de kop ingedrukt. In twaalf jaar tijd heeft zijn regerende partij Fidesz de Grondwet tien keer gewijzigd en de verkiezingsregels meer dan twintig keer aangepast om zijn macht veilig te stellen.
De regerende partij van Hongarije verlangt naar een ‘Europa van naties’ dat aan minder regels onderhevig is, minder bemoeizuchtig, maar wel politieker en opportunistischer. Orbán wil dat Meloni en andere rechtse partijen in Europa dit kamp versterken en uiteindelijk de EU en haar grondbeginselen van binnenuit ondermijnen.
Band met Orbán levert ideologische bondgenoot op
Ondanks drie decennia van populistische vertegenwoordiging in Italië, zijn de democratische instellingen van het land veerkrachtig gebleven: Italië is nog steeds een liberale democratie. Maar wanneer de nationale stabiliteit in het geding is, kunnen radicale oplossingen aantrekkelijker worden bevonden dan gevestigde politieke instellingen en democratische controlemechanismen.
Of de nieuwe regeringscoalitie van Meloni in de voetsporen van Hongarije zal willen treden, valt nog te bezien. Maar de band met Viktor Orbán zal hun niet alleen een adviseur opleveren, maar ook een ideologische bondgenoot.