De feiten: EU laat begrotingsregels vallen voor defensie-uitgaven
De Europese Commissie wil EU-lidstaten de ruimte geven de defensie-uitgaven op te krikken. Met het megaplan ReArm Europe is 800 miljard euro gemoeid.
Voorzitter Ursula von der Leyen deed haar plan uit de doeken voor de Europese top van donderdag 6 maart, waar Europese regeringsleiders over het voorstel spreken.
Wat staat er precies in het defensieplan?
Von der Leyen wil lidstaten toestaan de defensie-uitgaven met 1,5 procent te verhogen. Die uitgaven moeten bijna 650 miljard opleveren, en tellen niet mee voor de Brusselse norm waarbij het begrotingstekort onder de 3 procent moet blijven.
Daarnaast wil Von der Leyen lidstaten de mogelijkheid geven om bij elkaar voor 150 miljard euro bij de Commissie te lenen. De Commissie gebruikt daarvoor de ruimte die het overheeft op de eigen begroting.
Deze optie kan aantrekkelijk zijn voor lidstaten, mits de rente op een lening via de Commissie relatief goedkoop is.
EW’s visie: Defensieplan Von der Leyen is een kortetermijnoplossing
Door: Victor Pak, redacteur PolitiekHet plan van Von der Leyen is hooguit een noodverband. Het geeft Europese landen de ruimte om snel extra geld uit te trekken voor defensie. Maar dat is in deze tijd van groot belang.
Daarbij is streven naar de 2-procentsnorm van de NAVO allang niet meer voldoende. Voor een prudent land als Nederland is het zuur dat grote Europese landen als Italië en Spanje dat percentage nog lang niet halen.
Tegelijk moet Nederland moet zich niet beter voordoen dan het is. Jarenlang teerde ook Nederland op het Amerikaanse vredesdividend, terwijl het de eigen defensie wegbezuinigde. Pas sinds 2024 haalt Nederland de NAVO-norm.
Zo reageert Den Haag op het defensieplan
Grappend stapte de minister van Financiën woensdagochtend 5 maart de commissiezaal van de Kamer binnen. ‘Zullen we het Europese volkslied vast zingen?’ zei Eelco Heinen (VVD), berucht om zijn kritiek op het eurobeleid. Toch is hij mild over de ideeën van de Commissie.
Als landen geld van de Commissie lenen, zoals Von der Leyen voorstelt, brengt dat een risico met zich. Als zo’n land failliet gaat, staat de Europese Commissie garant – wat feitelijk neerkomt op de lidstaten, en dus ook Nederland. Onder meer BBB en SGP leggen het plan daarom uit als het aangaan van een gemeenschappelijke schuld. Maar Heinen wierp die suggestie verre van zich.
‘Von der Leyen gebruikt de flexibiliteit van het Stabiliteits- en Groeipact. Die regels worden niet opengebroken,’ zei de liberale minister in de Kamer.
Contact met Franse collega
De minister had contact met zijn Franse collega over het voorstel, en benadrukte dat zelfs Frankrijk het voorstel niet wil gebruiken om schulden op te stapelen. Nederland stelt zich in de gesprekken over het voorstel constructief op, zei Heinen.
De minister van Financiën zag dat Europa in een ‘moeilijk moment in de geschiedenis staat’ en noemde het ‘volstrekt helder’ dat er meer geld naar defensie moet. Maar Heinen zei wel dat landen het hoofd koel moeten houden.
Voor Nederland verklaarde Heinen het voorstel irrelevant. ‘Ik ben niet van plan er gebruik van te maken.’
Het Nederlandse begrotingstekort wordt dit jaar geschat op 1,8 procent. Her en der was in de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB te horen dat het plan van Von der Leyen Nederland in staat stelt om zowel binnenlandse lasten te verlichten als extra defensie-uitgaven te doen. Die visie deelt Heinen niet.
Links: staatsschuld geen topprioriteit
Linkse partijen wilden meer lef zien van de minister. Zowel Tom van der Lee van GroenLinks-PvdA als Volt-leider Laurens Dassen sprak over ‘verraad’ door de Verenigde Staten, die de wapensteun aan Oekraïne opschortten. Beiden willen dat Europa naar voren stapt.
Voor Van der Lee is de staatsschuld niet de ‘grootste prioriteit’. Hij vindt dat er ruimte is voor zowel hogere defensie-uitgaven als inkomensondersteuning. ‘Ik vind wel dat mensen de boodschappen moeten kunnen blijven betalen.’ Toch ontkende de GroenLinks-PvdA’er dat hij vindt dat alle remmen los mogen.
Christelijke partijen schuiven op
De geopolitieke verschuivingen doen sommige partijen ook wat opschuiven. Zo sluit de ChristenUnie gemeenschappelijke investeringen in Europese defensie niet meer uit.
Kamerlid Pieter Grinwis bestreed dat zijn partij draait. Hij benadrukte hoe uitzonderlijk deze crisis is en vind dat Nederland zich niet als enige land moet verzetten tegen gezamenlijke schulden voor defensieve-uitgaven. ‘Europa moet zelf een schild kunnen heffen.’
Grinwis wees erop dat Denemarken, lang een bondgenoot van Nederland in het verzet tegen die schuldvorm, hier sinds kort voor openstaat.
Ook het CDA sluit zulke ‘defensiebonds’ niet meer uit, zegt partijleider Henri Bontenbal (42) tegen EW. ‘Nederland moet zo’n besluit niet blokkeren. Als een meerderheid van Europese landen dat wil, dan moeten we mee.’
Bontenbal benadrukt wel dat het aangaan van gezamenlijke schulden niet zijn voorkeur heeft.