De manier waarop sociale media zich ontwikkelen, stemt niet altijd vrolijk. Kritiek op Twitter en andere platformen is vaak terecht, maar vergeet daarbij hun positieve invloed niet, aldus techdeskundige Steven Braham op EW Podium.
Steven Braham (1997) woont in Groningen en werkt als freelance software-ontwikkelaar en internetondernemer. In 2017 en 2018 vermeldde de Nederlandse tech-organisatie The Next Web hem in haar lijst van 500 beste jonge Nederlandse IT-talenten. Eerder was hij actief als bestuurslid bij de JOVD Groningen.
EW Podium publiceert opinies van (vooral jonge) schrijvers, die vanuit eigen onderzoek of werkervaring bijdragen aan het debat. De artikelen reflecteren niet noodzakelijkerwijs de opvatting van de redactie.
De sociale media begonnen ooit als onschuldige belofte. Een nieuwe, hippe manier om met oude bekenden in contact te blijven, nieuwe mensen te ontmoeten en het laatste nieuws te volgen. Maar tegenwoordig is dat beeld totaal anders. Twitter en Facebook gelden nu als thuisbases voor nepnieuws, online bedreigingen en complottheorieën. En intussen vullen de bedrijven achter deze sites hun zakken door het doorverkopen van gebruikersdata en het tonen van advertenties van dubieuze producten. Dus wat voegen deze websites eigenlijk nog toe aan de samenleving? Is het niet beter om hun invloed drastisch te beperken of ze zelfs helemaal te verbieden?
Gelijk speelveld voor gevestigde spelers en nieuwkomers
Vorig jaar besloot Apple via een nieuwe update het een stuk moeilijker te maken om gebruikers te tracken. De Europese Unie wil nu met de nieuwe ‘Digital Services Act’ de online techbedrijven tandeloos maken. Dit kan grote onbedoelde gevolgen hebben. De online platformen hebben het speelveld tussen (politieke) start-ups en bestaande spelers een stuk gelijker gemaakt. Vroeger waren dure kranten- en televisieadvertenties de enige manier om een boodschap te verspreiden. Tegenwoordig kan iedereen viraal gaan of voor een ‘paar tientjes’ duizenden weergaves kopen.
In Nederland konden partijen als FVD en BBB groot worden dankzij slim gebruik van social media en daarmee tegengewicht bieden tegen de gevestigde orde. Door beperkingen op te leggen, wordt het voor kleine bedrijven een stuk minder rendabel om online advertenties in te zetten. Het zou jammer zijn als we teruggaan naar een tijd waarin alleen de grote gevestigde namen het zich kunnen veroorloven om hun geluid te laten horen en nieuwe spelers onder de radar blijven.
Sociale media kunnen polarisatie tegengaan
Daarnaast zijn sociale media paradoxaal genoeg ook een belangrijk middel in het tegengaan van polarisatie. Dankzij social media komen mensen sneller in aanraking met ideeën die buiten hun bubbel vallen. En wordt men door discussie te voeren geconfronteerd met een kritische blik op hun denkbeelden. Het is daarom zorgwekkend om te zien dat de sociale media steeds verder verzuild raken.
Lees dit commentaar terug
Hulde voor Elon Musk: met overname Twitter wil hij vrijheid dienst bewijzen
Eerst gingen de conservatieven zich verenigen op platformen als Parler. Op papier staat ‘vrijheid van meningsuiting’ centraal op deze platformen. Maar in de praktijk functioneren ze voornamelijk als echokamer voor rechts-extremisten. Tegelijk kondigen nu veel progressieven aan om Twitter te verlaten, nadat de website werd overgenomen door techgigant Elon Musk. Hierdoor dreigt een online-gemeenschap, die voorheen een gekleurde mix was van verschillende ideologieën, uiteen te vallen in gescheiden gemeenschappen. De conservatief op Parler zal niet meer zo snel in discussie treden met de progressief, die zich nu op het Twitter-alternatief Mastodon bevindt. Het gevolg is dat men zich nog dieper ingraaft in de eigen echokamer en dat er steeds minder ideeënwisselingen plaatshebben tussen niet-gelijkgestemden.
Kleinere kloof tussen burger en politiek
Ook spelen de sociale media een grote rol bij het verkleinen van de afstand tussen burger en politiek. Politici hebben er een klankbord bij gekregen om te zien wat er speelt in de samenleving. Het is ook een stuk gemakkelijker worden om proefballontjes op te laten bij de achterban of externe expertise in te roepen. Soms leidt een Twitterinteractie zelfs tot actie in de Kamer. Andersom kunnen kiezers nu direct in discussie gaan met volksvertegenwoordigers en hun zorgen delen. Hierdoor krijgt de burger weer het gevoel enige invloed te kunnen uitoefenen op de politiek.
Deze vorm van directe interactie heeft natuurlijk ook keerzijden. Geregeld krijgen politici te maken met bedreigingen, scheldpartijen of laster. En ook menig journalist wordt helaas belaagd door anonieme trollen. Als antwoord hierop gaan nu stemmen op om anonimiteit op internet te verbieden en een verplichte koppeling van een account aan een identiteitsbewijs. Hierdoor moet het moeilijker worden gemaakt om ‘troll-accounts’ aan te maken en kunnen mensen verantwoordelijk worden gehouden voor hun online uitspraken. Dit lijkt misschien een goed idee, maar dit heeft wel grote consequenties voor internetgebruikers in minder vrije landen.
Anonimiteit: een wapen tegen autoritaire regimes
Wereldwijd is anonimiteit op sociale media een onmisbaar wapen in de strijd tegen autoritaire regimes. Zo bagatelliseerde de Chinese overheid begin 2020 de gevolgen van het nieuwe coronavirus enorm. Gelukkig konden burgers via internet zien hoe het er echt voorstond en dat het nieuwe virus veel gevaarlijker was dan de regering deed geloven. Momenteel kunnen Russen, en de rest van wereld, zien wat er werkelijk gaande is in Oekraïne en welke gruwelijke oorlogsmisdaden hun leger daar pleegt. En in Iran sporen demonstranten elkaar via hashtags en met subversieve filmpjes aan om het op te nemen tegen de mullahs.
Lees ook deze column van Liesbeth Wytzes: Is online gedeelde smart halve smart?
Diezelfde regimes zullen heel blij zijn als ze gemakkelijk kunnen opvragen wie er schuilgaat achter een kritisch account. Ook critici in het buitenland zijn vaak niet veilig nadat hun identiteit is ontmaskerd. En vergeet ook niet hun achtergebleven vrienden en familie. Het willen verbieden van anonimiteit op internet vanwege een handjevol anonieme trollen getuigt van een luxepositie op het gebied vrijheid van expressie en is een affront richting mensen die hun leven riskeren voor meer democratie in hun land.
Vergeet niet de positieve kanten van sociale media
Kortom, social media hebben zeker hun negatieve kanten en de bedrijven hierachter zijn zeker geen heiligen. Maar we moeten niet de positieve effecten die deze technologie de afgelopen twintig jaar heeft gehad op onze maatschappij vergeten. Het is daarom nog maar de vraag of onze samenleving echt beter af zou zijn als we terug zouden keren naar een tijd van voor die digitale vrijheid. Wie sociale media wil uitbannen, gooit het kind met het badwater weg.