‘Code Rood’ bij justitiële inrichtingen: werkdruk veel te hoog

De werkdruk voor medewerkers in gevangenissen en tbs-klinieken is veel te hoog. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Code Rood’ van vakbond FNV Justitie en Veiligheid onder 1.500 medewerkers van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). De agressie neemt toe en er is een groot tekort aan personeel.

‘Code Rood’

Uit het onderzoek van de FNV blijkt dat 90 procent van de ondervraagden de werkdruk te hoog vindt. Oorzaken zijn volgens de vakbond het groeiend aantal meerpersoonscellen en de toename van gedetineerden met psychische problemen. Bovendien is er een groot tekort aan personeel in Nederlandse gevangenissen.

Doordat de werkdruk zo hoog is, ontstaan er steeds vaker problemen. ‘De incidenten vliegen ons de laatste tijd echt om de oren. Bedreigingen, uitschelden, bespotten, de trap afgedonderd worden, bespuugd worden, stront en pis over je heen gegooid krijgen, gewurgd worden, het komt steeds vaker voor en soms moeten zelfs medegedetineerden helpen om een medewerker te ontzetten,’ zegt Yntse Koenen, bestuurder bij FNV Justitie en Veiligheid, tegen De Telegraaf.

In een reactie laat de DJI weten de signalen van hoge werkdruk heel serieus te nemen. Het blijkt erg lastig voldoende vast personeel te werven door pensionering en de krapte op de arbeidsmarkt. Sinds mei 2017 zijn al wel ruim 3.000 voltijdbanen gevuld. ‘Maar we zijn er nog niet en doen er alles aan om nog meer personeel aan te trekken,’ zegt woordvoerder Eveline Petit tegen De Telegraaf.

Op dinsdag 7 januari stelden SP-Kamerlid Michiel van Nispen en PvdA-Kamerlid Attje Kuiken nog Kamervragen aan minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker (VVD). Ze willen weten hoe het kan dat het aantal incidenten zo is toegenomen en vragen zich af hoe groot de problemen in Nederlandse gevangenissen zijn.

Adviesraad: gevangenismedewerkers onder hoge druk

Ook de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) concludeerde eind 2019 dat medewerkers van gevangenissen zwaar overbelast zijn. Inrichtingen staan daardoor onder spanning, de veiligheid staat onder druk en goede re-integratie komt in gevaar.

Volgens het RSJ zijn er verschillende oorzaken aan te wijzen voor de hoge werkdruk bij gevangenismedewerkers. Zo zijn de administratieve taken enorm toegenomen, waardoor het eigenlijke werk steeds vaker in het gedrang komt. Ook zou de drugscultuur in gevangenissen onveilige situaties opleveren en maken heel veel gevangenen gebruik van het klachtensysteem. Het aantal klachten zou al jaren stijgen. Medewerkers kunnen de hoeveelheid werk niet meer aan.

Ook de RSJ noemt de toename van gedetineerden met psychische problemen als een oorzaak van de hoge werkdruk. De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) maakte eerder al geld vrij voor opleidingen voor medewerkers. Zo krijgen ze scholing om te leren omgaan met gedetineerden met gecompliceerde problematiek.

De RSJ gelooft dat het goed is als medewerkers en gedetineerden meer tijd met elkaar doorbrengen. Ook moet geweld tegen medewerkers en medegedetineerden makkelijker te registreren zijn. Minister Dekker zei eind 2019 al tegen de Volkskrant dat er ‘hard wordt gewerkt aan een duurzame vermindering van de werkdruk’.

Tbs-klinieken klagen over te weinig geld

Dinsdag 14 januari trokken ook verschillende forensische zorginstellingen aan de bel. Ze dagen het ministerie van Justitie en Veiligheid voor de rechter omdat ze te weinig geld krijgen. Zeker het budget voor de behandeling van gevaarlijke cliënten is in hun ogen veel te laag. De instellingen wijzen erop dat de kosten van de zorg toenemen en de tekorten oplopen. Een aantal instellingen draait daardoor verlies.

Forensische zorginstellingen krijgen geld op basis van een advies dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) opstelt. Alleen vergoedt het ministerie nu niet het volledige tarief dat de NZa adviseert. Ook de bedragen die komend jaar worden uitbetaald, vinden veel organisaties veel te laag.

‘Wij vinden het onbegrijpelijk dat een sector die een belangrijke en bewezen bijdrage levert aan de veiligheid in de samenleving op deze wijze onder druk komt te staan,’ stelt Fivoor, een van de eisende partijen. De organisatie runt onder meer de tbs-kliniek in Den Dolder waar Michael P., moordenaar van de 25-jarige Anne Faber, in behandeling was.

Minder agressie door meer vrijheid

Uit onderzoek van Tilburg University en de Universiteit Leiden blijkt dat agressie door gedetineerden sterk afneemt als ze meer vrijheden krijgen. De twee universiteiten publiceerden hun onderzoek op woensdag 8 januari.

In de Penitentiaire Inrichting Nieuwegein onderzochten onderzoekers 1.000 gedetineerden over een periode van twee jaar. In het tweede jaar kregen de deelnemers meer vrijheden. Zo mochten ze zelf eten koken en boodschappen bestellen. Ook werd de bezoekersruimte gezelliger ingericht en kregen ze een telefoon in hun cel.

Daarnaast kregen gedetineerden een sleutel van hun eigen cel die alleen vanaf de buitenkant werkt. Op die manier leerden de gevangenen zelf verantwoordelijk te zijn voor eigen spullen in de cel. Dit alles leidde tot 60 procent minder agressief gedrag.

Toch wil de vakbond FNV een kanttekening maken bij de uitkomsten van het onderzoek.  Alle versoepelingen voor gevangenen betekenen ook extra werk. Juist nu duidelijk is dat er zo’n groot personeelstekort en zo’n hoge werkdruk is, lijkt het Koenen niet mogelijk om meer vrijheden te creëren voor gedetineerden. Tegen de NOS zei de FNV-bestuurder: ‘Eerst moeten we iets doen aan de werkdruk voor cipiers, pas dan kunnen we een soepeler gevangenisregime instellen.’