Wil je als politicus scoren? Roep dan dat je verantwoordelijkheid wilt nemen. Maar is het wel zo verantwoordelijk om met een notoire grondrechtenhater en politieke pyromaan aan de formatietafel te zitten, vraagt Mark Thiessen zich af.
In mijn vrije tijd heb ik een ontwerp gemaakt voor een mooi nieuw huis. Ik legde de tekening voor aan een architect en een ingenieur. Zij vertelden mij dat de tekening niet klopt en dat het huis waarschijnlijk al vrij snel na de bouw zal instorten. Dat kan wel zijn, zei ik, maar het belangrijkste is dat er nu verantwoordelijkheid wordt genomen. Dus ben ik gewoon begonnen met de bouw.
Dit is de Nederlandse politiek in een notendop. Wil je als politicus scoren? Roep dan dat je verantwoordelijkheid wilt nemen. Dat jij niet wegloopt. Dat je er dingen bestaan waarvan je beter wel kunt weglopen, doet er niet toe. Kiezers houden van verantwoordelijke politici.
Politici weten dat en gebruiken het woord graag. Zeker tijdens deze formatie. Dilan Yeşilgöz zag eerst geen plek voor de VVD in een kabinet. Toen ze daarvan terugkwam, zei ze: ‘De boodschap is [..]: we willen verantwoordelijkheid pakken.’ Sindsdien gebruikt de VVD dit frame weer als vanouds. Ook Caroline van der Plas (BBB) gebruikt de term graag en vaak. Net als Geert Wilders (PVV), afgelopen weekend nog tijdens een speech in Hongarije.
Onverantwoord
In Nederland lijkt verantwoordelijkheid nemen belangrijker dan dat waarvoor je verantwoordelijkheid neemt. Maar die twee zaken zijn niet van elkaar te scheiden. Verantwoordelijkheid nemen heeft op zichzelf geen waarde. Je kunt onderscheid maken tussen primaire waarden – zoals eerlijkheid, redelijkheid, rechtvaardigheid – die altijd op zichzelf waarde hebben. En secundaire waarden – zoals daadkracht en verantwoordelijkheid – die afhankelijk zijn van dat waarvoor deze waarde wordt ingezet.
Je hoeft maar te kijken naar deze formatie om dat te begrijpen. Met een notoire grondrechtenhater en politieke pyromaan aan tafel zitten, is dat verantwoordelijkheid nemen? Nee, dat is onverantwoord.
En regeren met partijen die het doorzetten van onhaalbare plannen belangrijker vinden dan gezonde financiën? Maandenlang praten over een kabinet waarvan alle onderhandelende partijen weten dat dat snel zal vallen? Adviezen van wetenschappers en oordelen van rechters en juristen aan de kant schuiven? Allemaal onverantwoord.
Stuurloze politiek
Soms is verantwoordelijkheid nemen onverantwoord. Maar in Nederland kun je onverantwoord doen en tegelijkertijd toch verantwoordelijkheid nemen. Toen de formatie in een dipje zat, zei Rob Jetten bij Op1 over Pieter Omtzigt (NSC): ‘Als het moeilijk wordt, en je loopt meteen weg van de formatietafel, dan roept dat de vraag op in hoeverre je in staat bent om de komende jaren verantwoordelijkheid te nemen.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De D66-leider vindt het waarschijnlijk onverantwoord om te onderhandelen met de PVV. Toch verwijt hij Omtzigt dat hij geen verantwoordelijkheid neemt wanneer hij die onderhandeling stopt. Het toont aan dat verantwoordelijkheid nemen dominant is ten opzichte van andere politieke waarden.
Die dominantie is een symptoom van totale stuurloosheid in de politiek. Het maakt niet uit waar we heen gaan. Als er maar iemand aan het stuur staat. Als er maar wordt geluisterd naar de passagiers. De rotsen doemen al op. Iemand waarschuwt. Maar de kapitein snoert hem de mond: ‘Wat klaag je nou? Het belangrijkste is dat we varen.’ Met zo’n houding liggen ongelukken op de loer.
Brandende ambitie
Binnenkort weten we of er een programkabinet met de PVV komt. Dan staan nieuwe kapiteins op het bordes bij de Koning. Velen van hen afgevaardigd door partijen die grote principiële bezwaren hadden tegen regeren met de PVV. Dan zullen deze kapiteins het daar niet meer over hebben. Ze zullen zeggen dat het vooral belangrijk is om verantwoordelijkheid te nemen.
Ik vermoed dat ze in twee groepen vallen. Zij die zeggen verantwoordelijkheid te nemen, om te verhullen dat hun werkelijke drijfveer – hun enige waarde – brandende ambitie is. En zij die werkelijk geloven dat verantwoordelijkheid nemen de belangrijkste is van alle waarden. Door beiden zou ik mijn huis niet laten bouwen.
