Maandag 15, dinsdag 16 en woensdag 17 maart kunnen Nederlanders naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Wat zeggen de peilingen, hoe druk is het op de stembureaus en hoe proberen de politieke partijen vlak voor de stembusgang nog kiezers te overtuigen? U leest het in het EW Verkiezingsblog.
17 maart 10.15 – Aantal partijen in Tweede Kamer: wordt record van 1918 gebroken?
Het aantal van 13 partijen in de huidige Tweede Kamer is niet heel erg uitzonderlijk. In 1918, toen de Tweede Kamer bovendien slechts 100 zetels telde in plaats van de huidige 150, kregen 17 partijen een plaatsje in de volksvertegenwoordiging. Dat is nog steeds het record dat moet worden gebroken. Mogelijk gebeurt dat woensdag 17 maart.
Max de Haan
16 maart 18.10 – Laatste televisiedebat vanavond op NPO1
Vanavond zijn bij de NOS de laatste televisiedebatten van deze campagne. Vanaf 19:00 uur staan eerst de kleinere partijen centraal. Tot 19:50 uur debatteren Partij voor de Dieren, Forum voor Democratie, 50Plus, SGP, Denk, Splinter (Femke van Kooten-Arissen), de Lijst Henk Krol en JA21 op NPO1.
Van 20:30 tot 22:00 uur zijn de acht grootste partijen te zien tijdens het programma NOS Nederland Kiest: Het Debat, ook op NPO1. De selectie voor beide debatten is tot stand gekomen op basis van een gemiddelde van verschillende peilingen en het huidige aantal zetels in de Tweede Kamer.
Tijdens het debat tussen de acht grootste partijen debatteert iedere lijsttrekker twee keer met een tegenstander. Er zijn acht debatten:
- Geert Wilders (PVV) en Sigrid Kaag (D66)
- Lilian Marijnissen (SP) en Lilianne Ploumen (PvdA)
- Jesse Klaver (GroenLinks) en Wopke Hoekstra (CDA)
- Mark Rutte (VVD) en Geert Wilders (PVV)
- Gert-Jan Segers (ChristenUnie) en Jesse Klaver (GroenLinks)
- Sigrid Kaag (D66) en Lilian Marijnissen (SP)
- Lilianne Ploumen (PvdA) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie)
- Wopke Hoekstra (CDA) en Mark Rutte (VVD)
16 maart 17:15 – Slotpeilingen: VVD omlaag, D66 omhoog en Splinter voor het eerst op een zetel
VVD blijft op ruime voorsprong, maar levert opnieuw zetels in. In de nieuwe peilingen van EenVandaag/Ipsos en Kantar ligt het aantal virtuele zetels tussen de 35 en 36. D66 stijgt in beide peilingen. Sinds gister komt BoerBurgerBeweging (BBB) in peilingen voor. Ook vandaag staat BBB in de peilingen van EenVandaag/Ipsos en Kantar op één zetel. Opvallend is ook de partij Splinter van Femke Merel van Kooten-Arissen op één zetel in de peiling van Kantar.
16 maart 15:45 – Opkomst in vier gemeenten al boven 10 procent
Zestien gemeenten publiceren op de website www.opkomstenuitslag.nl de voorlopige opkomst in hun gemeente. In vier deelnemende gemeenten ligt de opkomst al boven de 10 procent. Amersfoort ging rond 14:30 uur aan kop met een opkomst van 12,4 procent van de kiezers. Daarna volgt Nijmegen, waar 12 procent van de kiesgerechtigden heeft gestemd. In Den Haag is de opkomst 10,7 procent, in Eindhoven 10 procent.
Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 werd met 81,9 procent de hoogste opkomst gemeten sinds de verkiezingen van 1986. Om tijdens de coronapandemie te zorgen voor een zo hoog mogelijke opkomst, kunnen kiezers boven de 70 jaar per post stemmen en zijn de stembussen al sinds maandag 15 maart geopend voor kwetsbaren en ouderen.
Mensen die niet in die groepen vallen, worden niet geweerd als zij toch eerder komen stemmen. 17 maart is de verkiezingsdag waarop iedereen zijn stem kan uitbrengen.
16 maart 15:10 – Gemeente Rotterdam stuurt stembureaulid naar huis na ongepaste selfie
Vanuit een stembureau in Rotterdam plaatste een medewerker op het sociale medium Instagram een selfie met de tekst ‘Als je op Thierry of Geert stemt, verscheuren we je stembiljet.’ Forum voor Democratie deelde de foto op Twitter met de boodschap dat zo’n iemand niet geschikt is als stemmenteller. De gemeente besloot de medewerker niet meer in te zetten en er is verzocht de foto te verwijderen. ‘De neutraliteit van onze stembureaumedewerkers moet buiten kijf staan,’ liet de gemeente via Twitter weten.
Max de Haan
De gemeente heeft per direct het stembureaulid de wacht aangezegd. De gemeente zet haar niet meer in. We hebben haar gevraagd de social media post onmiddellijk te verwijderen. De neutraliteit van onze stembureaumedewerkers moet buiten kijf staan." ^SK
— Gemeente Rotterdam (@rotterdam) March 16, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
16 maart 15:00 – Ruzie onder imams over stemadvies
Volgens de Telegraaf is onder radicale moslimleiders in Nederland ruzie over het wel of niet uitbrengen van een stemadvies aan hun achterban. Prediker Mohammed Aboe Aicha uit Veenendaal wil dat moslims absoluut niet naar de stembus gaan. Volgens hem schuilt er een groot gevaar in het inlaten met de democratie. Het is volgens hem niet toegestaan om te oordelen met andere wetten dan die van Allah.’ Aboe Aicha vindt steun van een aantal andere salafisten zoals de Hilversumse spreker Abou Hafs en bekeerling Abdul-Jabbar van de Ven. Die vinden stemmen ketterij en voeren deze dagen campagne om zodat hun geloofsgenoten het stemlokaal links laten liggen.
Daartegenover staat de Haagse prediker Fawaz Jneid. Hij ziet juist graag dat moslims gaan stemmen en gaf eerder zelfs advies om op DENK te stemmen. Volgens Jneid is Aboe Aicha ’een dwaas’ die ’schreeuwt’, ’hoogmoedig is’ en niets weet. Hij heeft hem daarom een spreekverbod opgelegd.
Aboe Aicha geeft daar gehoor aan en legt per direct al zijn geloofswerk neer. ‘Ik ben blij dat het zwaard van mijn broeder mij heeft geraakt,’ zegt hij in een Facebookvideo. ‘Een verstandige moslims is een moslim die zijn plaats kent. Mijn excuses voor al mijn tekortkomingen en gedragingen.’ In de reacties krijgt Aboe Aicha veel steunbetuigingen van moslims die Fawaz Jneid een nepgeleerde noemen, die zich op de Dag des Oordeels zal moeten verantwoorden voor zijn tirade.
Fleur Verbeek
16 maart 14:00 Stemmen op bijzondere locaties (kaart)
Met een stempas, identiteitsbewijs én mondkapje is het mogelijk om op elke stemlocatie in de eigen gemeente te stemmen. Voor het stemmen in een andere gemeente is een kiezerspas nodig die uiterlijk vrijdag 12 maart kon worden aangevraagd. Briefstemmen kunnen per post worden verstuurd of afgegeven bij een afgiftepunt van de gemeente.
Veel bijzondere locaties zijn aangewezen als stemlokaal. Zoals de kerk De Duif aan de Prinsengracht in Amsterdam en Het Koorenhuis aan de Prinsengracht in Den Haag. De verkiezingen bieden een mooie aanleiding om eens binnen te stappen in de nieuwe Bibliotheek Neude in Utrecht. En in Egmond-Binnen kan bijvoorbeeld gestemd worden in de winkel van de Abdij van Egmond.
Ruud Deijkers
Bekijk de stemlocaties in uw gemeente
Bron kaart: Open State Foundation (2021).
16 maart 13:00 Vijf vragen over het stemmentellen en de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen
Sinds maandag 15 maart zijn de Tweede Kamerverkiezingen in volle gang. Tijdens de verkiezingen werd de stempelprocedure aangepast door het ministerie van Binnenlandse Zaken omdat veel poststemmen anders ongeldig zouden zijn.
Kiezers die per post stemden, dienden hun stembiljet in een aparte envelop te stoppen, waarna ze die envelop samen met de stempas in een tweede envelop op de post konden doen. Sommige kiezers hebben hun stembiljet niet apart in de tweede envelop gedaan, waardoor een hoog percentage briefstemmen ongeldig is verklaard. De procedure is nu aangepast, waardoor deze stemmen toch als geldig worden geteld.
Victor Pak
16 maart 09:00- Procedure poststemmen aangepast
Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft de procedure voor het tellen van de poststemmen aangepast. De wijziging volgt nadat maandag 15 maart diverse gemeenten alarm sloegen over het grote aantal ongeldige poststemmen. De Brabantse gemeente Bernheze liet maandag weten dat 8,5 procent van de poststemmen ongeldig is, terwijl dat bij een reguliere stembusgang voor nog geen half procent van de stemmen geldt.
Verschillende politieke partijen, ouderenbond ANBO en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten vroegen het ministerie om ongeldige stemmen toch zo vaak mogelijk mee te tellen. Het gaat dan om poststemmen waarbij een kleine procedurele fout is gemaakt. Bij de meeste ongeldige stemmen zouden de stempas en het stembiljet in dezelfde envelop zitten. Dat is niet de bedoeling, omdat daarmee het stemgeheim wordt geschonden. Deze poststemmen worden nu alsnog meegeteld.
Victor Pak
15 maart 17:15 – Veel ongeldige poststemmen in Bernheze
Een opvallend signaal uit de gemeente Bernheze in Noord-Brabant: 8,5 procent van de ingediende poststemmen is ongeldig. Het gaat in totaal om 143 van de 1.688 stemmen die per post zijn uitgebracht, schrijft de NOS. ‘Chaos bij poststemmen: veel stemmen tellen niet mee,’ kopt het AD maandagmiddag. De Brabantse gemeente is de eerste die zo’n groot aantal ongeldige stemmen meldt, maar volgens de krant spelen deze problemen ook in veel andere gemeenten.
Volgens de NOS zijn de stemmen in Bernheze vrijwel allemaal ongeldig, omdat de kiezer de stempas en het stembiljet in dezelfde envelop heeft gedaan. Als tellers de envelop dan openmaken, wordt het stemgeheim geschonden, daarom is de stem ongeldig.
Vorige week meldde het ministerie van Binnenlandse Zaken dat slechts 2,5 procent van de 400.000 poststemmen ongeldig was. Alleen mensen ouder dan 70 jaar kunnen per post stemmen.
Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet schrijft op Twitter dat het nieuws zijn gelijk over het gevaar van poststemmen zou aantonen. Als uiteindelijk 8,5 procent van álle circa 800.000 verwachte poststemmen ongeldig zou worden verklaard, staat dat aantal gelijk aan de stemmen die nodig zijn voor ongeveer één Tweede Kamerzetel.
Victor Pak/Matthijs van Schie
15 maart 17:00 – Nieuwe peiling I&O: VVD -3, D66 +3, BBB op 1 zetel
Onderzoeksbureau I&O Research publiceerde vandaag een nieuwe zetelpeiling. VVD levert drie zetels in ten opzichte van een week eerder. D66 van Sigrid Kaag wint drie zetels. Nieuwkomer Volt stijgt in deze peiling naar vier zetels. Voor het eerst wordt BoerBurgerBeweging (BBB) genoemd met één zetel.
Max de Haan
15 maart 13:00 – Zestien gemeenten houden opkomst al bij
Zestien gemeenten publiceren op de website www.opkomstenuitslag.nl de voorlopig opkomst in hun gemeente. Van die deelnemende gemeenten is de opkomst in Nijmegen het hoogst. Rond 13:00 uur had 4,2 procent van de kiezers in Nijmegen zijn stem geuit. Daarna is de opkomst in de eerste ochtend waarop gestemd kon worden het hoogst in de gemeente Amersfoort met 4 procent.
Van de vier grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, is het meest gestemd in Den Haag. Daar is de opkomst 2,8 procent. In Utrecht is dat 2,2 procent en in Rotterdam heeft 1,4 procent van de kiezers al zijn stem geuit. Het opkomstcijfer in Amsterdam is nog niet bekend.
De stembussen zijn maandag 15 en dinsdag 16 maart geopend voor kwetsbaren en ouderen. Mensen die niet in die groepen vallen, worden niet geweerd als zij toch eerder komen stemmen. Woensdag 17 maart is de verkiezingsdag waarop iedereen zijn stem kan uitbrengen.
Victor Pak
15 maart 11:00 – Wat zeggen de peilingen op dit moment?
In de meest recente verzameling van peilingen gaat de VVD van Mark Rutte nog altijd aan kop. In de Peilingwijzer, dat de peilingen van I&O Research, Kantar en Ipsos/Eenvandaag, combineert, staat zijn partij op 38 zetels. De PVV volgt op 19 zetels, het CDA met 17 en D66 met 15 zetels.
Op enige afstand volgen in de Peilingwijzer GroenLinks en de PvdA die allebei op 12 zetels staan. De andere linkse partij, de SP, volgt op 10 zetels. ChristenUnie en de Partij voor de Dieren boeken één zetel winst en komen op zes zetels uit. Forum voor Democratie staat op vier zetels, de SGP op 3. 50Plus, DENK en nieuwkomers JA21 en Volt zouden volgens de Peilingwijzer op twee zetels staan. De Peilingwijzer is voor het laatst bijgewerkt op 9 maart en is een momentopname.
In de laatste peiling van Peil.nl van Maurice de Hond staat de VVD lager dan in de Peilingwijzer, met 31 zetels. Volgens De Hond is de opvallendste verschuiving in de laatste week voorafgaand aan de verkiezingen de groei bij D66. Die kreeg er volgens zijn peiling in één week tijd drie zetels bij en zou op 17 zetels uitkomen. Ook blijkt uit zijn peiling dat niet alleen nieuwkomers JA21 en Volt kans maken om in de Tweede Kamer verkozen te worden, maar ook BIJ1 van Sylvana Simons kan in de peiling van Peil.nl op één zetel rekenen.
Victor Pak
Lees ook dit omslagverhaal over de Tweede Kamerverkiezingen
Zo stemt u strategisch: wat u kunt doen om de gewenste coalitie te krijgen
15 maart 10:00 – Waar kan ik stemmen?
De stembureaus in Nederland zijn sinds 15 maart 07:30 uur geopend. Tot en met 17 maart 21:00 uur blijven de stembureaus geopend, elke dag vanaf 07:30 uur. Minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) benadrukte maandagmorgen 15 maart dat op 15 en 16 maart het de bedoeling is dat alleen ouderen en kwetsbaren komen stemmen. 17 maart kan iedere Nederlander stemmen. Toch wordt niemand weggestuurd die op maandag en dinsdag naar het stembureau gaat, maar niet in de risicogroepen vallen.
Tijdens deze Tweede Kamerverkiezingen zijn er ook zogenoemde afgiftepunten geopend. Daar kunnen 70-plussers die niet per post hebben gestemd hun poststem afgeven. Wie per post wilde stemmen, had dat tot 12 maart kunnen doen. De poststemmen moeten uiterlijk voor 17 maart 21:00 binnen zijn.
Op de website www.waarismijnstemlokaal.nl kan ieder stembureau en afgiftepunt in Nederland worden gevonden.
Victor Pak