De feiten: CDA presenteert voorzichtig verkiezingsprogramma met focus op basis en orde
Nu geen experimenten, zei CDA-leider Henri Bontenbal na de val van het kabinet-Schoof. Die belofte maakt de christen-democraat waar met het verkiezingsprogramma dat hij vandaag presenteerde. Dat bevat geen spannende plannen. ‘De basis moet weer op orde,’ aldus Bontenbal.
In 86 pagina’s zet het CDA de plannen uiteen. ‘Verantwoordelijkheid, fatsoen en vertrouwen’ zijn daarvoor de basis.
Een koerswijziging is dat de partij de hypotheekrenteaftrek op lange termijn ‘stap voor stap’ wil afbouwen, in ruil voor een verlaging van de inkomstenbelasting.
Ook GroenLinks-PvdA wil het belastingvoordeel voor huizenbezitters afschaffen. Die partij wil dat in een jaar doen. Het CDA wil veel langer de tijd nemen, maar hoeveel langer is onduidelijk. Het spreekt over een ‘lange transitieperiode’.
De partij bepleit ook het bouwen van 100.000 woningen per jaar, een breed gedeeld doel in de politiek. Het CDA wil het idee dat overal een ‘straatje’ wordt bijgebouwd, inruilen voor het bijbouwen van een ‘wijkje’.
CDA wil asielaanvragen buiten de EU laten behandelen
Op het gebied van asiel wil de partij een geheel nieuw stelsel. Aanvragen worden daarin alleen nog buiten de EU in behandeling genomen, migranten komen vervolgens op uitnodiging naar Europa.
De partij onderschrijft het doel van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 om niet meer dan 40.000 tot 70.000 migranten per jaar toe te laten in Nederland, al staan die precieze cijfers niet in het programma.
Om de economie te versterken, willen de christen-democraten een nationale investeringsbank oprichten.
En om de verduurzaming van grote bedrijven vlot te trekken, wil de partij de Nederlandse klimaatdoelen verlagen tot de Europese norm.
Investeringen in klimaat en defensie
Ook houdt de partij vast aan de maatwerkafspraken die ze eerder zelf bedacht. Bij zulke afspraken zouden bedrijven verduurzamen in ruil voor garanties van de overheid.
Zowel het kabinet Rutte-IV als het kabinet-Schoof heeft grote moeite om tot een akkoord met de meest broeikasgasuitstotende bedrijven in Nederland te komen. Het CDA denkt dat met ‘adequate financiële ondersteuning’ die afspraken wel te maken zijn.
Om te voldoen aan de verhoogde NAVO-norm van 5 procent van het nationaal inkomen, wil de ‘fatsoenspartij’ een ‘vrijheidsbijdrage’ instellen voor burgers en bedrijven. Hoe die bijdrage eruit komt te zien, laat de partij in het midden.
CDA wil verbod op huidige PVV
Het CDA dreigt met een verbod op de PVV in haar huidige vorm. Interne partijdemocratie moet een eis aan politieke partijen zijn, schrijven de christen-democraten. De PVV, met als enige lid Geert Wilders, voldoet daar niet aan.
Ook wil het CDA de verkiezing van de Eerste Kamer veranderen. De zittingsduur moet worden verlengd naar zes jaar. Dat is nu vier jaar. En om de drie jaar moet de helft van de 75 leden wisselen.
Wie zegt wat over verkiezingsprogramma CDA?
Bron: X, ANP, CDA- In zijn speech haalde Henri Bontenbal uit naar de uit elkaar gevallen coalitie. ‘Elkaar niets gunnen en niet bereid zijn tot samenwerking,’ zo omschreef hij de verhoudingen. Bontenbal wil daar met zijn CDA een weerwoord op geven. ‘Populisme bestrijd je niet met populisme, maar met een beter verhaal.’
- Volgens Bontenbal wilde het CDA de hypotheekrenteaftrek voorheen ‘niet verder aanpakken’. In het verkiezingsprogramma van twee jaar geleden kwam de belastingregeling niet voor. ‘Dit is voor ons geen melkkoe om extra belastinginkomsten binnen te harken, het is echt bedoeld om de toegankelijkheid van de woningmarkt beter te krijgen.’
- Op de rechtse website NieuwRechts.nl klinkt kritiek op het CDA-programma vanwege een passage die een verbod op de PVV zou toestaan. Commentatoren en juristen waarschuwen dat dit ‘grote gevolgen kan hebben voor de politieke vrijheid en democratie’.
- ‘Logisch dat Henri Bontenbal in Vandaag Inside niet helder overkwam wat betreft zijn visie op asielmigratie, want het net verschenen verkiezingsprogramma is op dit punt een inconsistente puinhoop,’ schrijft historicus en postdoctoraal onderzoeker Steije Hofhuis op X.
- ‘Het CDA-programma is uitstekend geschreven, maar het is geheel in de lange traditie van het CDA: we buigen niet naar links en we buigen niet naar rechts. In feite zijn het twee verkiezingsprogramma’s die wat betreft achterliggende visie op mens en maatschappij niet met elkaar te mengen zijn, zoals water en olie,’ schrijft econoom Lex Hoogduin op X.
EW’s visie: Fatsoenspartij wil iedereen te vriend houden
Bron: Victor Pak, redacteur PolitiekMet het voorzichtige partijprogramma toont het CDA zich een behoudende bestuurderspartij.
Bij de vorige verkiezingen werden de christen-democraten gedecimeerd tot vijf Kamerzetels. Maar onder partijleider Henri Bontenbal is de partij begonnen met een indrukwekkende opmars. Dat zat duidelijk in het achterhoofd van de CDA-programmacommissie. Die doet geen gewaagde voorstellen, maar gaat terug naar de basis. Niet voor niets gebruikt het CDA de leus ‘Orde op zaken’.
In 2010 was ‘Orde op zaken’ de titel van het verkiezingsprogramma van de VVD, waarmee Mark Rutte in het Torentje kwam.
Behoedzaam programma, AOW blijft onaangetast
De behoudende toon van het verkiezingsprogramma is begrijpelijk. Veel grote hervormingen komen niet op gang of lopen vast in de uitvoering: neem de energietransitie, de woningbouw en afschaffing van het toeslagenstelsel. Het CDA wil de basis daarvoor weer op orde krijgen, wat past bij een middenpartij.
Maar daarom is het des te bevreemdender dat de partij wil niet tornen aan de AOW. Terwijl de Studiegroep Begrotingsruimte, een adviesclub van hoge ambtenaren, adviseert die op de schop te nemen. Bijvoorbeeld door gepensioneerden mee te laten betalen. Het zou een miljardenbesparing opleveren die goed valt te gebruiken voor bijvoorbeeld de hogere defensie-uitgaven.
Hypotheekrenteaftrek wel ter discussie
Het illustreert de voorzichtige houding van de partij. Het voorstel tot afbouwen van de hypotheekrenteaftrek is al gewaagd genoeg, zo is de gedachte. Aan nog een economische zekerheid wil de partij niet tornen.
Zo stellen de christen-democraten zich op als allemansvriend. Maar weglopen voor dat soort keuzes draagt uiteindelijk niet bij aan de grote wens van het CDA om de basis weer op orde te brengen.
Verdere verdieping: Gestage opmars duurt voort
Dromen over het Torentje, daar wilde Henri Bontenbal lang van wegblijven. Binnen de partij was er een kleine schrok toen hij in oktober 2024 in EW voor het eerst zei daarvoor open te staan. Met slechts vijf Kamerzetels en een kleine opleving in de peilingen was daar toch geen sprake van?
Maar de opmars van het CDA duurt voort. In peilingen zou de partij nu tussen de 21 en 25 Kamerzetels krijgen. Daarmee is het de derde partij van het land. De achterstand op nummer één, de PVV, is slechts een handvol zetels. Daarmee is de gedachte aan premier Bontenbal zo gek niet meer.
Verkiezingsprogramma CDA balanceert tussen links en rechts
Sinds de vorige verkiezingen werkte de partij stilletjes aan het versterken van de eigen basis. De christen-democraten willen inzetten op de populariteit van Bontenbal, maar ook de basis binnen de partij op orde krijgen.
Intern leefde het gevoel dat onder voorgangers als Wopke Hoekstra soms te weinig een christen-democratisch geluid was te horen.
Met het nieuwe verkiezingsprogramma wil de partij zijn positie in dat midden markeren. Er zitten in de plannen voor de woningmarkt aanknopingspunten voor GroenLinks-PvdA, maar op asiel- en klimaatbeleid helt de partij meer richting de liberalen van de VVD. Met die balanceeract hoopt het CDA ver te komen.
Verkiezingsprogramma CDA kwam tot stand met klein team
Drie personen zijn voor het programma verantwoordelijk. Onder leiding van oud-minister Karien van Gennip werkten de Zeeuwse gedeputeerde Jo-Annes de Bat en de Hengelose wethouder Hanneke Steen de plannen uit.
In diverse schrijfweekenden kwam dat tot stand, altijd in nauw overleg met Bontenbal. Partijprominenten zien, naast de politiek leider, De Bat en Steen als uithangborden van wat ‘het nieuwe CDA’ heet en zien beiden graag naar Den Haag komen.