PvdA-voorzitter Hans Spekman stapte gisteravond op na een pittige vergadering van het partijbestuur. Althans, hij maakte bekend dat hij het deze zomer voor gezien houdt. Typisch PvdA: je legt je bij de feiten neer, maar nu nog even niet.
De PvdA ledenraad vandaag in Utrecht dreigde uit te lopen op een bijltjesdag. Na het verlies van 29 zetels – een absoluut record in de parlementaire geschiedenis – heeft de PvdA zondebokken nodig.
Maar het vraagstuk van de PvdA is heus niet op te lossen met het heenzenden van Spekman. De strijd om zijn opvolging kan beginnen, maar wie is daar nog in geïnteresseerd? De vraag is veel meer of lijsttrekker Lodewijk Asscher onder vuur komt te liggen om zijn onhandige opstelling tegenover Jesse Klaver (GroenLinks). Tijdens een verkiezingsdebat op de radio weigerde Asscher Klaver de hand te schudden. Werd die PvdA-arrogantie door de kiezers afgestraft?
Niet verdiend
De PvdA was altijd goed voor ruim 2 miljoen, soms bijna 3 miljoen stemmen. Dit keer bleef slechts een half miljoen kiezers de Partij van de Arbeid trouw. Voer voor sociologen en bestuurskundigen. Wat is hier aan de hand?
Het eerste sentiment was woensdagavond: dit hebben ze niet verdiend. Vicepremier Lodewijk Asscher, schatkistbewaarder Jeroen Dijsselbloem, de ministers Bert Koenders en Lilianne Ploumen en al die andere werkbijen van de PvdA hebben in het kabinet-Rutte II meegeholpen een bezuinigingsprogramma van 50 miljard door te voeren. Intussen werd hun club een soort pispaal van publiek ongenoegen.
Hier geldt de vergelijking met de bidsprinkhaan, waarbij het mannetje tijdens de paring wordt opgegeten door het vrouwtje. De PvdA heeft zich tijdens vier jaar ‘bruggen bouwen’ met de VVD volledig laten ruïneren.
Nooit pronkte de PvdA met wat de partij in het kabinet had bereikt
Maar dat is ook eigen schuld. PvdA’ers gingen te veel op in het Haagse spel van onderhandelen. Om de VVD te vermurwen, pronkten ze nooit met wat ze hadden bereikt. Nee, elk compromis kwam onvoldoende tegemoet aan gerechtvaardigde linkse wensen. Daarom moest het nog eens over.
De PvdA – Kamerlid Jan Vos in het bijzonder – wilde bijvoorbeeld niet rusten voordat VVD-minister Henk Kamp (Economische Zaken) de Groninger gaskraan niet met een kwart, niet met de helft, maar helemaal had dichtgedraaid. Daarom bleef de PvdA lawaai maken. En dus dachten de kiezers in het Hoge Noorden dat de PvdA niks bereikte. Die mensen vluchtten naar andere partijen.
PvdA’ers waren binnenskamers bezig terrein te veroveren op coalitiepartner VVD (kinderpardon; windmolens; vrije artsenkeuze; lastenverhogingen), maar vergaten naar buiten te brengen waar het werkelijk om ging. Pas dinsdag gooide Asscher het hoge woord eruit: ‘Een fatsoenlijk land.’ In de Haagse kippedrift was de PvdA vergeten dat Nederland een burgerlijk land is, waar werkende mensen niks hebben met rood, maar wel met een PvdA-voorman aan wie ze hun portemonnee zouden toevertrouwen.
Nederlanders niet gediend van nivelleringsfeestje
Het ‘nivelleringsfeestje’, zoals PvdA-voorzitter Hans Spekman het eind 2012 noemde, daarvan zijn Nederlanders niet gediend. Anders had de SP wel geprofiteerd van het PvdA-debacle. Nu de economie herstelt, zien gewone mensen hun netto-inkomen iets toenemen. Maar door allerlei ecologische fratsen worden basisvoorzieningen als water, elektriciteit en de rioolaansluiting fors duurder. Dit alles door toedoen van een PvdA die zichzelf beschrijft als sociale EHBO. Daar trapt jan modaal niet meer in.
Met de afschaffing van het eigen risico in de zorg (380 euro per patiënt per jaar) dachten PvdA en SP goede sier te maken bij de kiezer. Dat ‘eerlijke verhaal’ kwam niet over. De echte minimumlijders hoeven die 380 euro niet te dokken. Dat doet de sociale dienst voor ze, via de Bijzondere Bijstand. Het schrappen van het eigen risico wordt via hogere verzekeringspremies in rekening gebracht bij de werkenden.
Er is wel iets mis met PvdA-gedachtegoed, Jan Vos
Kamerlid Jan Vos, de man van de nederlagenstrategie in het gasdossier, schreef vrijdag een vinnig anti-Spekman stuk in de Volkskrant: ‘Onze partijvoorzitter wilde terug naar de negentiende eeuw, terwijl we in de 21ste eeuw leven. Onze lijsttrekker gedroeg zich als een regent uit de vorige eeuw.’
Goede uitbrander, maar vervolgens tovert Vos de PvdA om tot bevlogen milieupartij: ‘GroenLinks en D66 hebben gewonnen omdat zij, in tegenstelling tot de PvdA, naar de groene toekomst keken in plaats van naar het verleden.’ Dubieuze conclusie; het milieubeleid was geen groot campagnethema.
Vos ontkent dat het PvdA-probleem bij de inhoud zit: ‘Er is niets mis met ons gedachtegoed.’ Een nieuwe verpakking zal de partij redden: ‘We zullen terugkomen, maar wel met een frisse cultuur, op de juiste electorale positie, met een aantrekkelijke propositie en een schone leiderslei.’
Dat laatste is nou juist wat niet meer werkt bij de PvdA. De zogenoemde verlosser-strategie is totaal mislukt. Laten we een paar verkiezingen teruggaan.
Elke keer weer het verlosserskunstje werkt niet meer
In 2002 ging de PvdA onder Ad Melkert compleet onderuit, maar in 2003 klom ze spectaculair uit het dal door Wouter Bos naar voren te schuiven als nieuwe leider. Succes! In de Haagse pikorde steeg de PvdA van de vierde naar bijna de eerste plaats. Daarna bladderde Bos langzaam af.
In 2010 werd Job Cohen juichend binnengehaald als de verlosser. De PvdA herstelde zich spectaculair en eindigde bij de verkiezingen net achter de VVD. Het Cohen-effect duurde niet lang. In 2012 was Diederik Samsom de nieuwe voorman en jawel! Opnieuw een tweede plaats met Samsom. Maar het Samsom-sprookje was al na een paar maanden uit. Sterker dan tevoren sloot de PvdA zich op in een Haagse tunnelvisie.
Dus probeerde de PvdA het verlosserskunstje nog maar een keer. Een interne lijsttrekkersverkiezing moest ‘reuring’ veroorzaken en de PvdA aandacht van de media opleveren. Er zou een dynamiek op gang komen met zetelwinst op 15 maart.
Geen partijprominent sprak Spekman eerder tegen
Het is een pover mediatactiekje gebleken. Spekman en Asscher krijgen er nu de schuld van dat het anders liep. Nog een keer Jan Vos: ‘De stelling van Asscher dat het noodzakelijk was om Samsom van zijn positie te beroven, omdat hij alleen de partij naar een overwinning zou kunnen leiden, bleek op zelfoverschatting te berusten.’
Vertrekkend PvdA’er Vos haalt hard uit naar Spekman en Asscher
Klopt, maar dat is wijsheid achteraf. Toen Spekman de voorverkiezingen organiseerde, had hij de steun van de hele partij. Geen partijprominent die Spekman toen publiekelijk tegensprak. Allemaal hesen ze Asscher op het schild.
Wraakzuchtige PvdA’ers verzamelen zich vandaag in Utrecht. Feitelijk vergaderen ze over een nieuwe bliksemafleider. Het onweer houden ze echt niet tegen.