Moffel ‘onwaarschijnlijke’ immigratiecijfers niet weg

De werkelijke bevolkingsgroei overtreft steeds weer de verwachte groei. Hoe komt dit toch? Volgens demograaf Jan Latten door de eigen werkelijkheid van demografische rekenmodellen – en dus die van beleidsmakers. Gelukkig komt woonminister Hugo de Jonge tot bezinning.

Ineens is bevolkingsgroei als thema salonfähig. Een groei van 230.000 inwoners in één jaar, zoals in 2022, blijft niet onopgemerkt. Al helemaal niet doordat de groei uitsluitend komt door nieuwkomers uit het buitenland.

Ja, deze netto-migratie naar Nederland is uitzonderlijk. Dit jaar arriveerden bijna 100.000 Oekraïners boven op de gangbare aantallen arbeidsmigranten, vluchtelingen, gezinsvolgers en studenten. Dat neemt niet weg dat sinds 2022 de mijlpaal van 20 miljoen inwoners een reëel perspectief is.

Populistisch onderbuikgevoel? Wie kan rekenen, weet beter

Baby’s en sterfgevallen houden elkaar steeds meer in evenwicht. Toch leidt onbegrensde immigratie tot een al even onbegrensde bevolkingsgroei. Gebrek aan greep op de jaarlijkse aantallen immigranten verhoogt het risico op sociale ontwrichting van de samenleving. Het benoemen van dergelijke risico’s proberen sommigen weg te zetten als populistisch onderbuikgevoel. Maar wie kan rekenen, weet beter.

Inmiddels manifesteert de exorbitante bevolkingsgroei zich in onderlinge competitie tussen bevolking en nieuwkomers. Daartoe behoren verhitte discussies over voorrang van asielzoekers op jarenlang wachtenden en dwangmaatregelen bij toewijzing van een socialehuurwoning. Net zo goed verwijzen de Eindhovense overheidsposters, over vermeende discriminatie van woningzoekenden met buitenlandse voornamen, naar sluimerende controverses. Zorg en onderwijs raken langzamerhand overvraagd. Er ontstaat wrijving door de vraag wie recht heeft op wat. Zolang een heldere beleidsvisie op richtgetallen ontbreekt, kun je alleen maar hopen dat de immigratie spontaan minder wordt voordat de spanningen in de samenleving verder oplopen.

In bredere kring dringt nu het besef door dat een plafond voor het aantal potentiële landverhuizers niet spontaan ontstaat. Om de spagaat tussen zijn woningbouwplannen en het woningtekort niet groter te laten worden, durft minister Hugo de Jonge (CDA, Volkshuisvesting) het inmiddels aan om ongeremde immigratie te benoemen als oorzaak.

Varen op rekenmodellen staat eigen visie in de weg

Uiteraard weet niemand hoe de immigratietoekomst er precies uitziet. Maar wie de mondiale context onder ogen ziet, beseft dat de komende Afrikaanse bevolkingsexplosie – in combinatie met de Europese bevolkingsimplosie, de klimaatcrisis en de intercontinentale welvaartsverschillen – de migratiedruk op Nederland zal versterken.

Helaas kijken beleidsmakers nog liever niet naar die ruimere context en houden ze voor hun beleid vast aan rekenmodellen. Dan kun je varen op uitkomsten van mathematici en hoef je geen grote eigen beleidsvisie te ontwikkelen. Maar de essentie van demografische rekenmodellen is dat de uitkomsten mede worden bepaald door de hypothese die je erin stopt. En eerlijk is eerlijk, econometristen ontwikkelen hun hypothesen vooral op basis van wat al is geweest.