Martin Sommer: Op de burger is niets meer aan te merken

Een van mijn journalistieke onderwijzers was Bert Vuijsje, eertijds adjunct-hoofdredacteur bij de Volkskrant. Hij leerde me hoe je een reportage moest lezen om snel te weten aan wiens kant de verslaggever stond: de persoon die als laatste wordt geciteerd, heeft gelijk. Let maar op, het klopt altijd, ook voor de verhoren van de parlementaire enquête fraudebeleid. De laatste ondervraagden waren de Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen, en Aleid Wolfsen, van de Autoriteit Persoonsgegevens. Vooral Van Zutphen was onverbiddelijk over het onrecht dat mensen werd en wordt aangedaan. ‘De overheid ziet de burger als fraudeur, als een mens die geneigd is tot alle kwaad.’

Dat wordt dus over een half jaar in het eindverslag het oordeel van de enquêtecommissie. Ruim drie jaar geleden besloot het parlementaire onderzoek over de kindertoeslagenaffaire dat sprake was van ‘ongekend onrecht’. Vervolgens werd bij de enquête naar de Groningse aardbevingen gerept van ‘ongekend systeemfalen’. De huidige commissie gaat straks adem tekort­komen voor ‘nog ongekender’ ambtelijk en politiek lek en gebrek. Zo verschuift de parlementaire waarheidsvinding steeds meer naar een officiële demonstratie van woede over het statelijk tekort.

De boosheid van ombudsman Reinier van Zutphen was nog helemaal fris, alsof zijn rapport over de kindertoeslagen gisteren was geschreven en er verder sindsdien ook niets was voorgevallen. Maar dat rapport dateert van zes jaar geleden; daarna is er een kabinet gevallen, is er berouw getoond, en zijn met de goedmaking nog altijd vijftienhonderd ambtenaren in touw. De hele overheid doet sindsdien niets anders dan zichzelf met de zweep geven. Om zomaar wat te noemen: er komt een soort ‘hardvochtigheidstoets’ voor alle nieuwe wetten en regels, om te voorkomen ‘dat mensen buitensporig in de knel komen’.

Een ‘ongezonde’ belangstelling voor fraude