Bij instanties is, in onze aangeharkte samenleving, de band tussen schuld en boete helemaal zoekgeraakt, stelt Philip van Tijn.
Het kerstmaal zal voor Ralph Hamers een stuk kariger zijn dan gedacht. Die 775 miljoen euro die zijn ING als boete heeft moeten betalen, is zijn geld niet, maar dat half miljoen salarisverhoging dat niet door ging, hakt erin.
Wel kan hij nog hevig nagenieten van zijn optreden in de Tweede Kamer. Zowel de zin ‘Dit had nóóit mogen gebeuren! als ‘Een grote inschattingsfout’ kreeg de CEO van ING er, na wekenlange training, uit zonder in lachen uit te barsten. Van wat er onder zijn leiding bij ING allemaal fout is gegaan, ondervindt Hamers in de rest van zijn leven geen centje pijn.
Philip van Tijn
Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks op zondag een blog over de acutualiteit.
Je kunt een museum naar de rand van de afgrond brengen, worden ontslagen en daarna de halve incrowd laten schreeuwen om je terugkeer. Je kunt jihadstrijdster worden, wonderbaarlijk terugkeren en vervolgens in de kortste keren niet als dader maar als slachtoffer worden beschouwd.
Maar erger dan met individuen is het gesteld met instanties. Daar is, in onze aangeharkte samenleving, de band tussen schuld en boete helemaal zoekgeraakt.
Onderwijskoepels, ziekenhuizen, reclassering, rechterlijke macht, toezichthouders, ggz, inspecties en alle ‘organen’ waarover Nederland verder mag beschikken. Met regelmaat komen ze in de krant met begane misstappen, vaak met grote gevolgen: een moord die voorkomen had kunnen worden, een paar honderd eindexamens die ongeldig worden verklaard, ziekenhuizen die binnen twee dagen failliet gaan. En nooit is iemand schuldig, want het zijn collectieve instellingen waar individuen schuil gaan achter de ruggen van anderen. Behalve natuurlijk als er eer kan worden behaald.
Na vijf jaar blijkt het allemaal nog erger
Vijf jaar geleden was ik diep onder de indruk door de zelfmoord van ‘de huisarts uit Tuitjenhorn‘ Nico Tromp. Tromp had, in het kader van palliatieve zorg, een patiënt een dosis morfine toegediend. Een coassistente (iemand die nog een heel eind verwijderd is van haar artsdiploma), die ter lering meeloopt, brengt dit in haar verslag aan haar begeleiders in het AMC als niet-gereguleerde euthanasie. Die begeleiders sturen dit door naar de inspectie Gezondheidszorg, die vervolgens justitie inschakelt.
Tromp wordt binnen de kortste keren verdacht van moord en op non-actief gesteld. Hij raakt psychisch ontregeld (ja, hoe bestaat het!?), belandt in een inrichting, wordt daaruit ontslagen en pleegt zelfmoord. Zonder dat hij één keer in de gelegenheid is gesteld om zijn verhaal in alle rust te vertellen!
Tot zover kende ik de feiten in 2013 en er waren weinig ‘affaires’ waarvan ik ooit zo diep onder de indruk was geweest en ook zo razend. In de loop der jaren brachten de media mondjesmaat verder nieuws, maar zoals u weet verliezen de media gauw hun interesse.
Ter gelegenheid van het feit dat dit alles nu vijf jaar geleden is – en natuurlijk vanwege Kerstmis – brachten tv en kranten uitvoerige interviews met de weduwe Anneke Tromp, ook arts. Het is allemaal nog hartverscheurender dan ik wist en dacht en als ik premier Mark Rutte was, zou ik alleen al vanwege deze zaak de plechtige gelofte afleggen dat ik het nóóit meer over ‘dit gave land’ zou hebben.
Hoeders van onze samenleving
Elk detail in deze zaak brengt de naam Kafka op de lippen en doet de walging toenemen. Zo gingen de verhoren door tot in de gesloten inrichting, werd hij op vrije voeten gesteld met tal van ‘vernederende voorwaarden’, volgens zijn weduwe. Enzovoorts, het is nauwelijks na te vertellen. Het duo justitie/inspectie voor de Gezondheidszorg, de hoeders van onze samenleving.
Na Tromps dood zet de weduwe de rechtszaak voort die haar man was begonnen om zijn schorsing aan te vechten. Een schijnbaar hopeloze strijd van een individu tegen een organisatie. In twee termijnen verliest zij dan ook, maar bij de hoogste rechter, de Raad van State, krijgt zij in 2016 gelijk. Moreel gelijk én een schadevergoeding van 100.000 euro – een schijntje natuurlijk, in de Verenigde Staten zou dit een miljoen of 30 zijn.
Mensonterend is ook het relaas over het aanbieden van excuses door de inspectie. Een paar onderknuppels waren naar Amsterdam (71 kilometer van Tuitjenhorn, vertelt mijn computer) gestuurd, om hun excuses aan te bieden (‘Het kwam amper uit hun strot,’ aldus Anneke Tromp). Schuld heeft de inspectie nooit bekend en op de schadevergoeding heeft de weduwe twee jaar moeten wachten.
Hoe het Tromp is vergaan, weten we helaas. Maar de andere hoofdpersonen? Zijn de toenmalige bovenbazen van de inspectie bevorderd? Is de officier van Justitie die Tromp wegens moord aanklaagde nu hoofdofficier? De toenmalige hoogste baas van het AMC – dat in feite een sleutelrol vervulde – werd in 2016 Nederlander van het Jaar en de baas van vijf Londense ziekenhuizen, maar ik heb hem in het openbaar nooit over deze affaire gehoord. En de toenmalige coassistente? Haar anonimiteit is altijd zorgvuldig bewaakt, terwijl alles omtrent Tromp onmiddellijk publiek bezit werd. Als zij het ooit tot haar artsdiploma heeft gebracht, mag ik hopen dat geen van mijn dierbaren haar patiënt is.
Het zou ‘de overheid’ sieren als ze zou nagaan of er een hoge onderscheiding bestaat waarvoor Anneke Tromp in aanmerking komt. Er bestaan tenslotte onderscheidingen voor van alles en nog wat en hier heeft iemand alles gedaan om de Nederlands samenleving wakker te schudden.
En ik zou willen dat alles wordt gedaan om te bekijken of deze zaak alsnog tot strafvervolging(en) kan leiden. Ik kan me niet voorstellen dat je in Nederland iemand straffeloos de dood in kunt jagen. Zou het niet iets zijn voor onze mensenrechten-advocaten? Kunnen ze een keer dicht bij huis blijven.