Het minimumjeugdloon doet waarvoor het bedoeld is, maar er bestaat ook veel onvrede over. Wat te doen? ‘Met smoesjes wordt het jeugdloon in stand gehouden.’
In 1969 zag het wettelijk minimumloon het levenslicht. Voor iedereen van 24 jaar en ouder bedroeg het brutoloon vanaf dat jaar ten minste 100 gulden per week (45,38 euro). Voor nog jongere werknemers werd zo’n minimum niet nodig geacht. Zij hadden toch nog geen gezin te onderhouden, dus konden ze ook toe met een lager loon.
Die ondergrens kwam er in 1974 toch, met de introductie van het minimumjeugdloon. Dat was gericht op werknemers van 15 tot en met 22 jaar (onder de 15 jaar was en is werken in loondienst niet toegestaan). Het minimumloon ‘voor volwassenen’ was kort daarvoor al verlaagd van 24 naar 23 jaar.
Vijftig jaar later bestaat het minimumjeugdloon nog steeds. Sinds 2019 hebben jongeren vanaf 21 jaar recht op het minimumloon voor volwassenen, maar de lonen voor jongere werknemers liggen nog altijd een stuk lager. De 21-jarige krijgt het reguliere minimumloon van 13,27 euro per uur betaald, de 18-jarige ontvangt de helft, 6,64 euro per uur. Voor de 15-jarige is het uurloon 3,98 euro (30 procent).
Afgelopen maand zette minister Karien van Gennip (CDA) van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uiteen waarom Nederland aan het minimumjeugdloon blijft vasthouden.
Kabinet wil minimumjeugdloon vasthouden
Jongeren zijn onervaren en compenseren dat met een lager loon. En ze kunnen daarvan rondkomen, want het gaat in de regel om bijbanen. Bovendien vreest de minister dat de arbeidsmarkt te veel lonkt bij te hoge lonen. Dat zou een te groot aantal schoolverlaters opleveren.
Van Gennip somde haar argumenten op in een wetsvoorstel, gestoeld op de nieuwe Europese richtlijn voor een toereikend minimumloon. Aan de hand van ingewikkelde en voor discussie vatbare formules kan dat minimum voor elke lidstaat worden vastgesteld.
Het Nederlandse wettelijke minimumloon lijkt aan de eisen te voldoen, want het ligt hoog. Ook in vergelijking met andere Europese landen.
Minimumjeugdloon laag voor kinderen
Maar de vraag is of die vlieger opgaat voor het minimumjeugdloon. Want dat ligt in Nederland met verminderingen van wel 70 procent voor 15-jarigen juist erg laag. Ook geldt het jeugdloon meestal alleen voor kinderen, niet voor volwassenen van 18 tot en met 20 jaar. Binnen- kort buigt de Tweede Kamer zich over de richtlijn en het minimumjeugdloon. Moet dat na een halve eeuw op de schop?
Vakbond FNV is misschien wel de felste tegenstander van het jeugdloon. ‘Ons belangrijkste punt is dat jongeren er niet van kunnen rondkomen.’ Dat zegt Yasmin Ait Abderrahman (23), namens de werknemers lid van de Sociaal-Economische Raad en voorzitter van FNV Young & United, de jongerentak van de vakbond.
Ait Abderrahman snapt niets van de argumenten van minister Van Gennip en wijst op onderzoeken van het Nibud en de Nationale Ombudsman naar de benarde financiële positie van jongeren. Ook vindt ze het niet uit te leggen dat werknemers van 18 jaar leiding geven aan 21-plussers en toch een lager loon krijgen.
De vrees van de minister dat bij een hoger loon jongeren eerder het onderwijs verlaten om te gaan werken, deelt Ait Abderrahman niet. Zij baseert zich op onderzoek van het Centraal Planbureau.
Studiedruk kan juist dalen
‘Ik zou het zelfs willen omdraaien. Van alle jongeren in Europa werken de Nederlandse het meest naast hun opleiding, omdat het door de lage lonen lastig is de rekeningen te betalen.’ Volgens Ait Abderrahman zal de studiedruk juist minder worden als jongeren niet zoveel uren hoeven te draaien.
Ook vakbond AVV heeft bedenkingen bij het minimumjeugdloon. ‘Een minimumloon is er zodat mensen in hun levensonderhoud kunnen voorzien,’ zegt voorzitter Martin Pikaart (55). ‘Vanuit die optiek begrijp ik het minimumjeugdloon niet helemaal. Er zijn genoeg 20-jarigen die werken, maar dan toch slechts 80 procent van het minimumloon verdienen. Voor mensen die nog op school zitten of studeren, kan ik de redenering volgen die erachter zit. Maar een 18-jarige moet recht hebben op het normale minimumloon.’
De FNV heeft echt last van het minimumjeugdloon, legt Ait Abderrahman uit. ‘In tweederde van de cao’s is het jeugdloon al afgeschaft. Maar juist in de sectoren waar veel jongeren werken – horeca, supermarkten, detailhandel – gaat het moeilijk. De wet rechtvaardigt het jeugdloon. Ook daarom vinden wij dat de wet moet worden aangepast.’
Minimuloon biedt ruimte
In de horeca is bijna de helft van de werknemers tussen de 15 en 24 jaar oud, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het gaat hier vaak om ‘bijbaners’, maar er is ook een groep actief die een horeca-opleiding volgt of al heeft afgerond, zegt een woordvoerder van Koninklijke Horeca Nederland.
De 21-minners in de horeca hebben op grond van de cao recht op een loon dat een paar dubbeltjes boven het minimumloon ligt. Beschikken ze over een vakdiploma, dan komen daar nog wat dubbeltjes bij. ‘Dit is een minimum. Er zijn meer dan genoeg werkgevers die meer betalen dan de cao voorschrijft.’ Volgens de woordvoerder geeft het jeugdloon juist de ruimte om in een cao afspraken te maken die bij een sector passen.
Ook marktleider Albert Heijn toont zich voorstander. ‘We zijn voor een wettelijk minimumjeugdloon. Het leidt tot lage jeugdwerkloosheid, het is een stimulans om je opleiding af te maken en het biedt jongeren de mogelijkheid om vroeg waardevolle werkervaring op te doen,’ zegt Selma Nederhoed (43), woordvoerder van de supermarktketen.
Picnic is tegen
Volgens online supermarkt Picnic zijn de traditionele supermarkten er voorstander van omdat het ze een groot concurrentievoordeel oplevert. ‘Het gaat om 1,2 miljard euro die supermarkten elk jaar als een soort overheidssteun krijgen door de instandhouding van het minimumjeugdloon,’ zei CEO Michiel Muller van Picnic afgelopen maand in Rotterdam tijdens zijn EW Economie-lezing.
Vakkenvullers, kassamedewerkers, controleurs bij de zelfscan: het zijn vaak scholieren die bij de traditionele supermarkten het werk voor een habbekrats verzetten tegen het minimumjeugdloon.
Muller moet door het bedrijfsmodel oudere medewerkers inzetten, want wie de boodschappen aan huis bezorgt, moet een rijbewijs hebben om de bezorgwagentjes te mogen besturen.
Daarom liggen de gemiddelde lonen in fysieke supermarkten volgens Muller op 14 en bij zijn online supermarkt op 17 euro per uur. Muller ziet hierin een manier voor gevestigde partijen om de markt gesloten te houden voor nieuwkomers.
Minimumjeugdloon doet waarvoor het is bedoeld
In de afgelopen jaren zijn diverse onderzoeken verricht naar het minimumjeugdloon. Onder meer door het Centraal Planbureau en door economisch onderzoeksbureau SEO. Bleek daaruit dat zij het minimumjeugdloon als een nuttig instrument zien, of is het achterhaald?
‘Het ligt eraan naar welk doel van het jeugdloon je kijkt,’ zegt directeur Bas ter Weel (49) van SEO. ‘Het minimumjeugdloon was bedoeld om de minder productieve jongeren aan een bijbaan te helpen. Dat functioneert prima. Er zijn veel jongeren aan het werk en de meesten zullen er tevreden mee zijn.’
Ter Weel wijst erop dat veel jongeren niet hoeven rond te komen van hun werk. ‘Het gaat echt om bijbanen, dus daar past een minder hoog loon. Als je in een restaurant bent, dan merk je echt wel het verschil tussen een ober van 45 jaar en een 16-jarige die loopt te stuntelen met zijn dienblad.’
Minimumjeugdloon niet onbeperkt oprekbaar
De minister vreest dat jongeren hun opleiding verruilen voor een baan als het minimumjeugdloon stijgt, maar volgens Ter Weel is die vrees niet terecht. ‘Ik heb niet de indruk dat jongeren daarvan hun studiekeuze laten afhangen.’
Toch kan het minimumjeugdloon niet onbeperkt worden opgetrokken. In wetenschappelijke termen heet dat de bindende bovengrens, verklaart Ter Weel. Eerst betalen veel werkgevers meer dan het minimumloon, maar als dat wordt verhoogd, dan wordt het minimumloon het maximale dat werkgevers nog willen betalen.
Een nog verdere verhoging gaat jongeren banen kosten. Ter Weel: ‘Tegen jongere werknemers kan de werkgever dan zeggen: “Je wordt te duur.”’
Als Den Haag besluit om het minimumjeugdloon in stand te houden, dan hebben jongeren een goede zaak om bij de rechter aan te dragen. Die zou onder verwijzing naar de Europese Richtlijn het jeugdloon kunnen afschaffen. Simpelweg omdat het loon te laag is. De rechter kan ook korte metten maken met de argumenten van de minister om jongeren voor minder geld te laten werken. Of zoals Yasmin Ait Abderrahman van FNV zegt: ‘Met smoesjes wordt het jeugdloon in stand gehouden.’
Binnenkort mag de Tweede Kamer in gesprek met de minister over het laagste loon voor jonge werknemers.
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
